Een gemeente regelt de aanwijzing in een. In de meest voorkomende vormen van monumentenverordeningen is de bevoegdheid van de Burgemeester en Wethouders opgenomen om een object als monument aan te wijzen. De begripsomschrijving van monument, gaat het bij een aanwijzing meestal over de ‘schoonheid’, ‘cultuurhistorische waarde’, ‘architectuurhistorische waarde’, ‘stedenbouwkundige waarde’ of ‘wetenschappelijk betekenis’ van het object.

Een monumentenverordening regelt dat voor activiteiten zoals verbouwing, verplaatsing of sloop van een gemeentelijk monument, een omgevingsvergunning van de gemeente is vereist. 

De aanwijzing als monument is een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht. In de meeste gevallen maakt de gemeente eerst het voornemen tot de aanwijzing aan u kenbaar, vóórdat het object daadwerkelijk als monument wordt aangewezen. Opkomen tegen het voornemen of de aanwijzing, moet binnen een strikte termijn van zes weken na de dagtekening daarvan gebeuren. Uiteindelijk staat de weg naar de bestuursrechter open.

Raadpleeg voor het wijzigen, verbouwen of restaureren van uw monument altijd eerst uw gemeente. Net als bij het aanpassen van een rijksmonument, heeft u ook voor een gemeentelijk monument in veel gevallen een Omgevingsvergunning nodig. Deze vergunning is niet alleen nodig voor grote werkzaamheden, ook voor kleine veranderingen of een aanpassing aan de binnenkant van uw monument heeft u misschien een vergunning nodig.