Inleiding

HISTORISCHE BUITENPLAATS 'BEUKENHORST', bestaande uit een LANDHUIS (1), PARKAANLEG (2)- EN TUINAANLEG met STIBADIUM en PERISTYLIUM (3), een DIERENBEGRAAFPLAATS (4) en twee TOEGANGSHEKKEN (5, 6), is als overplaats gesticht van de ten oosten van de Rijksstraatweg gelegen buitenplaats Langenhorst. Als overplaats van de aan de overzijde van de Rijksstraatweg gelegen historische buitenplaats Langenhorst wordt Beukenhorst in 1780 in een veilingakte reeds vermeld als 'een geest en met Elst beplant Land'. Toen Martinus Anne Wijnaendt Langenhorst het kocht, strekte het zich ook uit ter weerszijden van de Rijksstraatweg. Blijkens de kadastrale Minuut van 1823, lag er een vinkenbaan. Uit een koopakte van Henrietta Johanna Wils, douairière Jhr.Mr.E.C. Ver Huell uit 1842 blijkt dat het perceel 6 bunder groot was. Uit haar boedelveiling van 1857 komt naar voren dat zij op de overplaats een nieuw buiten heeft gesticht, genaamd Beukenhorst, waar Zocher jr. betaald is voor de aanleg. Na haar overlijden kwam Beukenhorst in handen van haar erfgenamen, die het in 1861 verkochten aan jonkheer Guillaume Charles Albert Herman von Goëdecke, kamerheer en adjudant van prins Frederik der Nederlanden (tweede zoon van koning Willem I). Naar analogie van De Paauw hebben de de Duitse architect H.H.A. Wentzel en de landschapsarchitect C.E.A. Petzold zich vervolgens gewijd aan de verdere verfraaiing van huis en tuin. Wentzel ontwierp een landhuis in Neo-Classicistische stijl met aan de zuidwestzijde een bloementuin met stibadium, geïnspireerd op Pompeiaanse voorbeelden. Met deze architectonische voorzetting van het huis werd een eenheid gecreëerd tussen het huis en zijn directe omgeving. Naar ontwerp van Petzold werd in 1861 een park in Landschapsstijl aangelegd.

In architectonisch opzicht vertoont de buitenplaats veel overeenkomsten met de in opdracht van prins Frederik aangelegde buitenplaats De Paauw, waar het huis en het park eveneens in het midden van de 19de eeuw hun huidig vorm kregen door de architecten Wentzel (1853) en Petzold (1854). De uit Berlijn afkomstige architect H.H.A. Wentzel, die leerling was van Friedrich Stüler en werkte in de stijl van K.F. Schinkel, kwam in 1851 in dienst van prins Frederik. Vanaf 1853 was hij ondermeer werkzaam op zijn landgoederen De Paauw, Groot Haesebroek en de Horsten en bouwde de Deutsche Evangelische Kirche in Stucadoorsgotiek aan de Bleyenburg 5 te Den Haag (1859-1861).

In mei 1875 verkocht Von Goëdecke, die gehuwd was met Wendela Francina Fagel, aan de heren M.H. Verhulst, H. Perrenet en W.F. van der Reijden, die het de maand daarop doorverkochten aan Jan Carel Elias graaf van Lynden en Cornelia Johanna baronesse van Pallandt. Deze laatsten waren tevens eigenaar van de Keukenhof te Lisse. Na zijn overlijden in 1900 is het huis bewoond door zijn jongere zoon Carel Anne Adriaan Willem baron van Lynden en zijn vrouw Adolphine Wilhelmina Anna baronesse van Lynden-gravin van Limburg Stirum van Warmond. Na het overlijden van haar man in 1923 bleef zij er tot haar dood in 1961 wonen. In 1974 verkocht Carola Elisabeth Aurelia Anna gravin-douairière van Rechteren Limpurg Beukenhorst aan dhr. en mw. Van der Plas-Moes. Een algehele renovatie vond plaats, waarbij o.a de later aangebouwde serre tegen de achtergevel is verwijderd.

N.B. De ten westen van het hek aan de Zijdeweg gelegen dienstwoning is in 1991 afgebroken. Het tussen de dienstwoning en het landhuis gelegen koetshuis, dat in dezelfde tijd als het landhuis, eveneens in Neo-Classistische stijl was gebouwd, is in 1980 vervangen door nieuwbouw en valt derhalve buiten de bescherming van rijkswege.

De omgrenzing van de huidige buitenplaats Beukenhorst staat op de bij deze registeromschrijving behorende kaart aangegeven en wordt in de beschrijving van het onderdeel van dit complex nader gespecifieerd.

Omschrijving

De buitenplaats Beukenhorst is gelegen aan de noordwestzijde van de Rijksstraatweg als onderdeel van een reeks buitenplaatsen aan weerszijden van de Rijksstraatweg. Het vrijwel rechthoekige terrein van circa 6 hectare groot wordt aan de zuidwestzijde begrensd door de Zijdeweg. De scheidslijn met de (voormalige) buitenplaats Wittenburg aan de west- en noordzijde is herkenbaar door een hek, danwel een greppel. De enigszins segmentvormig gebogen oprijlaan die naar het woonhuis leidt, loopt van de Zijdeweg naar de Rijksstraatweg. Aan beide zijden bevindt zich een toegangshek. Ten noordoosten van het toegangshek aan de Zijdeweg ligt het uit 1980 stammende bungelow, dat ter vervanging van het koetshuis is gebouwd. Het landhuis ligt ten zuidoosten van de oprijlaan aan een klein voorplein in de hoofdas van het park. Het is iets verhoogd gesitueerd niet centraal gelegen in het park. Ten zuidwesten van het huis ligt de geometrische tuinaanleg met het stibadium. Ten oosten ervan, op de verbinding van twee open ruimten in het park ligt de dierenbegraafplaats.

Waardering

De buitenplaats Beukenhorst is van algemeen belang wegens architectuur,- cultuurhistorische en stedenbouwkundige waarde: - als gaaf en karakteristiek voorbeeld van een midden-19de-eeuwse buitenplaats, bestaande uit een landhuis met bijbehorende parkaanleg, welke deel uitmaakt van een waardevolle en omvangrijke landgoederenzône aan weerszijden van de Rijksstraatweg; - door de bijzondere samenhang tussen het door H.H.A. Wentzel in Neo-Classicistische stijl opgetrokken buitenhuis en de Neo-Pompeaanse tuin, die als zodanig ook van zeer groot belang zijn voor het oeuvre van deze architect; - vanwege het landhuis, dat zowel in- als uitwendig een zeer gaaf is en kenmerkend voorbeeld is van het Neo-Classicisme uit het midden van de 19de eeuw; - vanwege de opdrachtgever jonkheer Guillaume Charles Albert Herman von Goedecke die als kamerheer en adjudant verbonden was aan het hof van prins Frederik der Nederlanden; - vanwege de zeer hoge mate van gaafheid van de diverse complexonderdelen in hoofdvorm, materiaalgebruik en detaillering;

De buitenplaats Beukenhorst is van algemeen belang wegens tuinhistorische waarde - als vrij zeldzaam en zeer vroeg voorbeeld van de Gemengde tuinstijl, waarbij rondom het binnen het in Landschapstijl uitgevoerde park, nabij het landhuis een formele tuin is aangelegd. - omdat beide tuinonderdelen, mede vanwege de samenwerking, een zeer belangrijke plaats innemen binnen het oeuvre van C.E.A. Petzold en H.H.A. Wentzel, die in deze periode hebben samengewerkt.