Omschrijving van het complex

In structuur en grotendeels in detail gaaf bewaarde historische buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), PRIEEL TEN ZUIDWESTEN VAN HET HUIS (3), PRIEEL TEN WESTEN VAN HET HUIS (4).

De geschiedenis van de historische buitenplaats Welgelegen gaat terug tot in de 16de eeuw. Op de plaats van het Huis Welgelegen stond oorspronkelijk een rosmolen voor het uitpersen van olie, die in 1571 als "die olde oely moele" vermeld wordt, en die er toen dus al geruime tijd stond. In 1650 wordt het huis in een koopakte de herberg "daer de Roscam uithangt" genoemd. Waarschijnlijk bestond het huis toen uit een dubbel dwarshuis met achtergelegen boerderij. Omstreeks 1832 werd het huis gekocht door Willem van der Muelen (1787-1847) en veranderde het van bestemming van herberg tot buitenplaats. Van der Muelen liet in deze tijd een nieuwe vleugel in classicistische trant aanbouwen en liet het nog bestaande kleinschalige park in landschapsstijl aanleggen. In 1870 werd op de buitenplaats een meisjeskostschool gevestigd, wat tot een verhoging van de tegen het huis gesitueerde boerderij heeft geleid. In 1897 werd Welgelegen gekocht door mevrouw VerLoren van Themaat-Kronenberg, eigenaresse van het aan de andere zijde van de Rijksstraatweg gelegen huis Alpha. Haar oudste dochter Elize Henriëtte Adelaïde VerLoren van Themaat ging op Welgelegen wonen en beheerde het oostelijke deel van het park. De twee priëlen in dit deel van het park dateren uit omstreeks 1900 en zijn waarschijnlijk toevoegingen uit de tijd dat de buitenplaats werd bewoond door mevrouw VerLoren van Themaat jr. Het westelijke deel van het park deed dienst als overtuin van huis Alpha. Het familieverband is er waarschijnlijk de oorzaak van, dat beide parkdelen, ondanks deze scheiding, toch een eenheid bleven vormen. Het complex van de historische buitenplaats Welgelegen wordt aan de noord-, oost-, en zuidzijde begrensd door respectievelijk de Rijksstraatweg, de Molenstraat en het Bongerspad. Aan de westzijde wordt het huis door een weiland begrensd. Op de bij de bescherming behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven.

Waardering

De HISTORISCHE BUITENPLAATS WELGELEGEN is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- vanwege het hoofdgebouw, dat vanaf 1832 werd verbouwd tot hoofdgebouw van de buitenplaats Welgelegen en waarin de verschillende functies van het gebouw als herberg, boerderij, hoofdgebouw van de buitenplaats en kostschool in het grondplan, gevelindeling en inwendige constructie nog herkenbaar zijn gebleven;

- vanwege de historische tuin- en parkaanleg, die een goed en zeer zeldzaam voorbeeld vormt van een kleine gaaf bewaarde landschappelijke aanleg uit de eerste helft van de 19de eeuw, met enkele toevoegingen uit de eerste helft van de 20ste eeuw;

- vanwege de ornamentele waarde van de twee tuinpriëlen uit circa 1900.