Coöperatieve Stoomzuivelfabriek Try, Gytsjerk
Omschrijving
De DIRECTEURSWONING uit 1896 is opgetrokken in Eclectische trant, op een in blokken gepleisterde plint in roodbruine baksteen onder een afgeknot schilddak gedekt met geglazuurde zwarte Friese golfpannen; in het dakschild aan de voorzijde twee kleine dakkapellen onder geknikte tentdakjes met piron en wangen met voluutdecoraties. Onder de goot een fries met afwisselend schoon metselwerk en velden met vlechtwerk van helrode baksteen boven de vensters; geprofileerd waterlijstje aan de onderzijde van het fries. De symmetrische voorgevel is vijf traveeën breed en heeft hoeklisenen en een middenrisaliet met topgevel. De spaarvelden in de hoeklisenen zijn gevuld met vlechtwerk van helrode baksteen. De geveltop heeft wit geschilderde natuurstenen aanzetstenen en dekplaten; uitkragende gemetselde toppilaster op wit geschilderde kraagsteen en bekroond met een smeedijzeren sierornament met windvaan.
In het middenrisaliet een paneeldeur (1921) onder bovenlicht. De vensters, met glas-in-lood bovenlicht onder segmentboog strekken, hebben boogtrommels gevuld met decoratief metselwerk van gele, rode en zwarte kalkzandsteen. Tegen de zuidgevel een grote houten serre met glas-in-lood bovenlichten op een gemetselde plint met pleisterwerk in blokken. Het BEDRIJFSGEDEELTE is opgetrokken in roodbruine bezande baksteen onder een afgeknot schilddak gedekt met zwarte Friese golfpannen. De oorspronkelijke indeling van het gebouw is vooral aan de noordgevel nog goed af te lezen: drie vensterassen met centrale entree van de voormalige boterkelder, vervolgens zeven vensterassen van het karn- en centrifugelokaal en tenslotte de vier vensterassen van het oproomlokaal. Enkele vensters onder strekken hebben nog de originele twaalf- en achtruits onderverdeling en in de dagkanten de duimen van de oorspronkelijke luiken. De rest van deze gevel wordt grotendeels oversneden door een (vernieuwde) aanbouw. De afgeknotte topgevel aan de achterzijde vertoont dezelfde detaillering als de gebouwen uit 1921, met gemetseld trasraam, lisenen en fries.
Waardering
Het hoofdgebouw van de voormalige zuivelfabriek Trynwâlden uit 1896 bestaande uit een woonhuis en achtergelegen bedrijfsgedeelte, is van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang:
- als ruimtelijke en functioneel hoofdonderdeel van het complex Trynwâlden;
- vanwege de redelijk hoge mate van gaafheid van het exterieur;
- vanwege de ornamentiek in Eclectische trant van de woning;
- vanwege de grote betekenis voor het aanzien van het dorp Gytsjerk.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
Complex van gebouwen, oorspronkelijk behorend tot de Coöperatieve Stoomzuivelfabriek Trynwâlden, ooit één van de grootste zuivelfabrieken van Fries-land. Het oudste deel van de fabriek omvat een WOONHUIS t.b.v. de directeur met BEDRIJFSGEDEELTE, een WATERTOREN uit 1896 en een blokje ARBEIDERSWONIN-GEN dat omstreeks 1900 is gebouwd. In 1921 is de fabriek uitgebreid met vier nieuwe gebouwen: het KANTOOR annex LABORATORIUM, de MACHINEKAMER met KETELHUIS, het KAASPAKHUIS en het WASLOKAAL. De architect H. Nieuwland uit Leeuwarden maakte hiervoor de ontwerpen.
De gebouwen staan alle met de voorgevel naar de weg. De directeurswoning is in eclecticistische stijl gebouwd en het daarachter gelegen fabrieksgedeelte is van een eenvoudige baksteenarchitectuur. De achtergevel heeft dezelfde detaillering als de gevels van de gebouwen uit 1921 met gemetseld trasraam, lisenen en fries. Het blokje arbeiderswoningen staat met de lange zijde langs de weg. Het sterk gewijzigde kaaspakhuis en de uitbreidingen van na 1945 vallen buiten de bescherming van Rijkswege.
Het complex ligt buiten het dorp Gytsjerk op een driehoekig terrein dat aan de oostzijde wordt begrensd door de Rinia van Nautaweg en aan de westzijde door een uitloper van het riviertje de Riid. Het complex markeert de entree tot het dorp vanaf de Trynwâldsterdyk, de doorgaande weg naar Dokkum.
Waardering
Trynwâlden is de meest gave, meest complete en grootste, nog resterende voormalige zuivelfabriek in de gemeente Tytsjerksteradiel. Het complex is van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang vanwege:
- de aardige vormgeving van de gebouwen;
- de oorspronkelijke functie;
- de historisch-ruimtelijke relatie met de dorpse- en landschappelijke omgeving;
- de grote mate van belang voor het aanzien van het dorp.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Zuivelfabriek | Boerderijen, molens en bedrijven | Industrie | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Rinia van Nautaweg | 1 | – | 9061 AA | Gytsjerk | – | – | Ja |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | C | 3257 | – | Giekerk |
– | C | 4069 | – | Giekerk |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1896 | 1896 | – | vervaardiging |
1921 | 1921 | – | verbouwing |