Rijksstraatweg 15, Noardburgum
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Omschrijving
ZAALKERK (1850-1851) in Ambachtelijk-traditionele bouwstijl, van vier traveeën op rechthoekige plattegrond, opgetrokken in bruine baksteen en gedekt door een met zwarte Friese golfpannen belegd schilddak. Op de nok aan de voorzijde een dakruiter onder koepeldakje.
De voorgevel met hoekpilasters en een gepleisterd fries bevindt zich onder een uitkragende kroonlijst op klossen. De hoekpilasters hebben een iets uitkragend basement en kapitelen van afgeronde baksteen. In de voorgevel is een centraal gelegen dubbele rondboog paneeldeur binnen een eenvoudige betimmerde lijst; rondboog bovenlicht met radiale roedeverdeling. Aan weerszijden van de entree kleine spitsboogvensters met roedeverdeling en vorktracering in de kop.
Langs de zij- en achtergevels een eenvoudige gootlijst op klossen. Tegen de muurdammen tussen de vier grote spitsboogvensters in de zijgevels pilasters, identiek als die aan de voorgevel. De vensters met roedeverdeling en vorktracering in de kop hebben natuurstenen afzaten. De blinde achtergevel heeft dezelfde detaillering als de voorgevel.
Kleine houten klokkentoren op vierkante plattegrond met eenvoudige wijzerplaten en spitsboogvormige galmgaten. Boven de geprofileerde gootlijst een koepeldakje met weerhaan; windvaan op de nok aan de achterzijde.
Tot het INTERIEUR behoort een gaaf éénklaviers orgeltje dat in 1907 is vervaardigd door de firma Bakker en Timmenga uit Leeuwarden. Het houten orgelbalkon rust op taps toelopende hardstenen kolommen.
Waardering
De sobere zaalkerk is van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang:
- als essentieel ruimtelijk en functioneel onderdeel van het complex met pastorie, catechisatielokaaltje en begraafplaats;
- vanwege de eenvoudige doch harmonieuze traditionele baksteenarchitectuur;
- vanwege de markante ligging langs de Rijksstraatweg;
- vanwege de aanwezigheid en gaafheid van het orgel uit 1907.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
Langs de Rijksstraatweg van Leeuwarden naar Groningen gelegen complex, bestaande uit een ZAALKERK, PASTORIE, CATECHISATIELOKAALTJE en BEGRAAFPLAATS, behorend tot de Nederlandse Hervormde gemeente. De sobere gebouwen zijn Ambachtelijk-traditioneel vormgegeven, alleen het catechisatielokaaltje is rijker gedecoreerd. De zaalkerk en pastorie staan met de voorgevel naar de Rijksstraatweg, het catechisatielokaaltje is er dwars tussen geplaatst. In de tuin voor het complex staan twee bruine beuken. De ventweg langs de Rijksstraatweg doorsnijdt de door eiken geflankeerde oprijlaan naar de kerk. De begraafplaats ligt achter de kerk. In 1845 nam de hulppredikant ds. U.W. Thoden van Velzen het initiatief tot de oprichting van een kerk en pastorie in het arme heidedorp Bergumerheide. Het duurde echter tot 1850 voordat de kerk werd gebouwd. De gevelsteen boven de entree herinnert hieraan: `Op den 19den junij 1850 is de eerste steen gelegd door Age Looxma Ypey ten verzoeke van den commissie tot opbouw der kerk en pastorij zijnde D.J. Wadman, S. Douma. U.W. Thoden van Velzen, G.J. Wilhelmij en W. Tromp.' Age Looxma Ypey was de zoon van dr. Nicolaas Ypey die in 1848 was begonnen met de grootscheepse ontginning van de Bergumerheide als werkverschaffing voor de verpauperde bevolking. De pastorie dateert oorspronkelijk uit 1849 maar is rond 1905 verbouwd en met één bouwlaag opgehoogd. Het catechisatielokaaltje is omstreeks 1895 gebouwd. De oudste grafsteen op de begraafplaats dateert uit 1892, waarschijnlijk is de begraafplaats in dat jaar in gebruik genomen.
Tegen de westgevel van de kerk is in een L-vorm een nieuw gedeelte aangebouwd dat niet onder de bescherming van rijkswege valt.
Waardering
Het complex van zaalkerk met bijgebouwen en begraafplaats is van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang:
- vanwege de eenheid in vorm en functie die de onderdelen samen vormen;
- vanwege de harmonieuze traditionele vormgeving;
- vanwege de redelijk hoge mate van gaafheid van de onderdelen;
- vanwege de beeldbepalende ligging langs de Rijksstraatweg;
- als uitdrukking van de dorpsgeschiedenis van het heidedorp Bergumerheide.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Kerk | Religieuze gebouwen | Kerk en kerkonderdeel | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rijksstraatweg | 15 | – | 9257 DR | Noardburgum | – | – | Ja |
| Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
|---|---|---|---|
| Religieuze gebouwen | Kerk en kerkonderdeel | – | Zaalkerk |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | A | 4157 | – | Bergum |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1850 | 1851 | – | vervaardiging |