Rijksstraatweg 13, Noardburgum
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Omschrijving
In bruine baksteen opgetrokken PASTORIE in ambachtelijk-traditionele trant uit 1849/1905 van twee bouwlagen onder een afgeknot schilddak gedekt met zwarte Friese golfpannen; gootlijst op gootklampen; gemetselde kajuit onder plat dak in het voor- en het achter dakschild; drie schoorstenen.
Vijf traveeën brede voorgevel met speklagen op bruin geschilderde gepleisterde plint; fries bestaande uit gepleisterde velden afgewisseld met schoon metselwerk boven de vensters. In de middelste travee is een dubbele paneeldeur met sierijzers en bovenlicht; daarboven een balkon op geprofileerde houten consoles met een eenvoudig smeedijzeren hekje tussen houten balusters met sierbollen. Balkondeuren met bovenlicht; T-vensters onder strekken; gepleisterde geschilderde aanzet- en sluitstenen.
In de westgevel is een klein keldervenster onder een paneeldeur met vierruits zijlicht; kleine gevelsteen met het opschrift: `Den eersten steen gelegd door Grietje Wilhelmij op 8 aug. 1849.' Op de verdieping in de achtergevel twee T-vensters en balkondeuren naar een (vernieuwd) balkon.
Waardering
De pastorie uit 1849/1905 is van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch:
- als essentieel ruimtelijk en functioneel onderdeel van het complex met zaalkerk, catechisatielokaaltje en begraafplaats;
- vanwege de hoge mate van gaafheid van het aanzien sinds 1905;
- vanwege de sobere doch harmonieuze vormgeving met eenvoudige ornamentiek;
- vanwege de markante ligging langs de Rijksstraatweg.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
Langs de Rijksstraatweg van Leeuwarden naar Groningen gelegen complex, bestaande uit een ZAALKERK, PASTORIE, CATECHISATIELOKAALTJE en BEGRAAFPLAATS, behorend tot de Nederlandse Hervormde gemeente. De sobere gebouwen zijn Ambachtelijk-traditioneel vormgegeven, alleen het catechisatielokaaltje is rijker gedecoreerd. De zaalkerk en pastorie staan met de voorgevel naar de Rijksstraatweg, het catechisatielokaaltje is er dwars tussen geplaatst. In de tuin voor het complex staan twee bruine beuken. De ventweg langs de Rijksstraatweg doorsnijdt de door eiken geflankeerde oprijlaan naar de kerk. De begraafplaats ligt achter de kerk. In 1845 nam de hulppredikant ds. U.W. Thoden van Velzen het initiatief tot de oprichting van een kerk en pastorie in het arme heidedorp Bergumerheide. Het duurde echter tot 1850 voordat de kerk werd gebouwd. De gevelsteen boven de entree herinnert hieraan: `Op den 19den junij 1850 is de eerste steen gelegd door Age Looxma Ypey ten verzoeke van den commissie tot opbouw der kerk en pastorij zijnde D.J. Wadman, S. Douma. U.W. Thoden van Velzen, G.J. Wilhelmij en W. Tromp.' Age Looxma Ypey was de zoon van dr. Nicolaas Ypey die in 1848 was begonnen met de grootscheepse ontginning van de Bergumerheide als werkverschaffing voor de verpauperde bevolking. De pastorie dateert oorspronkelijk uit 1849 maar is rond 1905 verbouwd en met één bouwlaag opgehoogd. Het catechisatielokaaltje is omstreeks 1895 gebouwd. De oudste grafsteen op de begraafplaats dateert uit 1892, waarschijnlijk is de begraafplaats in dat jaar in gebruik genomen.
Tegen de westgevel van de kerk is in een L-vorm een nieuw gedeelte aangebouwd dat niet onder de bescherming van rijkswege valt.
Waardering
Het complex van zaalkerk met bijgebouwen en begraafplaats is van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang:
- vanwege de eenheid in vorm en functie die de onderdelen samen vormen;
- vanwege de harmonieuze traditionele vormgeving;
- vanwege de redelijk hoge mate van gaafheid van de onderdelen;
- vanwege de beeldbepalende ligging langs de Rijksstraatweg;
- als uitdrukking van de dorpsgeschiedenis van het heidedorp Bergumerheide.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Pastorie(F) | Religieuze gebouwen | Kerkelijke dienstwoning | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rijksstraatweg | 13 | – | 9257 DR | Noardburgum | – | – | Ja |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | A | 4157 | – | Bergum |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1849 | 1850 | – | vervaardiging |
| 1895 | 1905 | – | verbouwing |