Waterleidingweg 8, Onnen
Omschrijving
POMPGEBOUW bestaande uit een hoofdgebouw met twee vleugels, opgetrokken in een aan de Delftse School verwante stijl, in een rode baksteen in halfsteensverband op een trasraam van gesinterde klinkers. De daken (zadel en schild) zijn gedekt met een grijze Gotische pan en zijn voorzien van houten goten op klossen. De gevels worden geleed door staande vensters, deels met blank glas-in-lood, onder rollagen van gesinterde steen.
Het hoofdgebouw heeft een zadeldak tussen twee hoge uitkragende topgevels met een rollaag en deels een klimmend fries van gesinterde steen. Middenin de voorgevel (zuid) een uitgebouwd portaal met smalle gevelbanden van gesinterde steen, onder een koperen, drie keer uitzwenkend schilddakje met geprofileerde goot, waarin de hoofdentree. Deze bestaat uit een getoogde deur met zesruits getoogd deurlicht met een halfronde gemetselde stoep met bordes van rode tegels en aan weerszijden een vierkant gemetseld muurtje met natuurstenen afdekplaat; de stoep ligt op een grotere, twee treden hoge gemetselde stoep met bordes van stoeptegels met aan het uiteinde een deels ommuurd gemetseld platform. Links van de entree een baksteen met "1934". Aan weerszijden van het portaal drie staande vensters met blank glas-in-lood onder een rollaag van gesinterde steen en boven het portaal drie lange, smalle keperboogvensters met glas-in-lood en metselwerk accenten in gesinterde steen; aan de top twee ijzeren beugels voor een vlaggenstok. In de westgevel vier, twee bij twee geplaatste glas-in-loodvensters; aan de oostzijde zijn de venters dichtgemetseld. De overige vensters in de zijgevel van het hoofdgebouw zijn aan het oog onttrokken door de latere verlengingen en dwarsverbindingen. De later verplaatste topgevel aan de achterzijde heeft dezelfde indeling als die aan de voorzijde; alleen is het portaal vervangen door dubbele stalen glasdeuren onder een rollaag van gesinterde steen; voor de deuren een natuurstenen stoep (drie treden) tussen gemetselde zijmuurtjes.
De linker- en rechtervleugel hebben beide een dwarsgeplaatst deel onder een zadeldak, dat later is verlengd (zie inleiding). De uitkragende topgevels zijn voorzien van een decoratieve rollaag langs de dakrand in gesinterde steen. De linkervleugel met gemetselde schoorsteen op de nok, heeft aan de zuidzijde rechts drie smalle, lange staande vensters van glas-in-lood en horizontale roeden en links een glas-in-lood venster met eronder een keldervenster; in de topgevel aan de zuidzijde een tweedelig venster, waarvan het onderdeel tweeruits, tussen twee kortere smalle vensters en in de top een langwerpig zeshoekig venster, alle met glas-in-lood. De topgevel aan de westzijde heeft een indentieke indeling, waaraan later vier keldervensters zijn toegevoegd; in de noordzijde van de topgevel een glas-in-loodvenster en een keldervenster. Rechts in de westgevel twee stalen, dichtgezette keldervensters en links een deur (niet origineel) met glas-in-lood bovenlicht onder een rollaag en een gemetselde stoep met ruim bordes. De rest van de gevel bestaat uit de verlenging uit 1950.
De rechter vleugel heeft aan de zuidzijde een later toegevoegd plat transformatorgedeelte grenzend aan het hoofdgebouw en het dwarsgeplaatst deel. De topgevel aan de zuidzijde heeft een stalen deur (oorspronkelijk een venster) tussen twee glas-in-loodvensters; in de top een zeshoekig glas-in-loodvenster. De topgevel aan de oostzijde heeft een gemetselde 'topschoorsteen' met vier ontluchtingsroosters, en twee hooggeplaatste stalen deuren met stalen opstapje; aan beide zijkanten van de topgevel twee kelderopeningen met roosters. Links in de oostgevel een twee glas-in-loodvensters en rechts twee glas-in-loodvensters. De rest van de oostgevel bestaat uit de verlenging uit 1950.
In het INTERIEUR zijn onder meer van belang: in het hoofdgebouw de ijzeren vakwerkspanten steunend op decoratieve gepleisterde pilasters; in de kelder de gietijzeren buisleidingen met afsluiters en loodverbindingen uit 1934.
Waardering
Pompgebouw uit 1934 van algemeen belang vanwege cultuur- en architectuurhistorische waarde
- als voorbeeld van een pompgebouw uit 1934 in een stijl verwant aan de Delftse School
- als goede representant van het oeuvre van architect A.R. Wittop Koning
- vanwege de opvallende vormgeving en de detaillering
- vanwege de functionele en ruimtelijk-visuele relatie met de beide dienstwoningen en het filtergebouw
- vanwege de bijzondere ligging in de Onnerpolder
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
In 1930 werd de N.V. Waterleidingmaatschappij voor de Provincie Groningen (WAPROG) opgericht. In 1932 werd besloten dat het pompstation bij Onnen zou komen te liggen, een van de weinige plekken waar goed grondwater voorradig was. Het complex werd gebouwd in de Onnerpolder en bestond in eerste instantie uit een POMPGEBOUW, twee DIENSTWONINGEN (voor de 1ste en 2de machinist), een filtergebouw en een garage met magazijn. Als architect werd aangetrokken A.R. Wittop Koning. De WAPROG leverde het technische ontwerp en hield toezicht over de bouw. In 1934 werd het complex opgeleverd. Toen in 1939 een tweede filtergebouw nodig bleek, werd vanwege de oorlogsdreiging besloten het gebouw verdekt op te stellen op ruime afstand van de andere gebouwen. Om het gebouw zo laag mogelijk te houden werden voor- en nafilters niet boven maar naast elkaar geplaatst, en deels onder de grond gebouwd. Het platte dak werd afgedekt met een dikke laag aarde. In 1943 werd het FILTERGEBOUW in gebruik genomen. Aannemer bij de bouw was de firma J. Bos & Zn. uit Warffum en de machine-installatie werd geleverd door de machinefabriek Gebr. Stork & Co N.V. uit Hengelo, in samenwerking met de HEEMAF die het elektrische gedeelte voor haar rekening nam.
Na de oorlog werd het eerste filtergebouw afgebroken. Ervoor in de plaats kwamen later twee nieuwe filtergebouwen (in 1967 en 1978) die buiten de bescherming van rijkswege vallen. Het pompgebouw is in 1950 en 1961 in dezelfde stijl uitgebreid: de achterzijden van zowel hoofdgebouw als zijvleugels werden verlengd en er werden dwarsverbindingen gebouwd. Sindsdien is er nauwelijks meer iets gewijzigd aan de buitenkant. Wel zijn er binnen een aantal wijzigingen doorgevoerd, zoals het op één niveau brengen van de pompenkamer en het grotendeels vervangen van de machines. De garage met magazijn is in 1964 en 1973 dermate verbouwd dat het pand buiten de bescherming valt.
Het complex is erg mooi gelegen in het open veld van de polder. De verzorgde aanleg bij het complex met gazons en vijver, toentertijd aangelegd door de Nederlandsche Heidemaatschappij is deels gewijzigd. De beide dienstwoningen hebben een tuin die door een beukenhaag wordt omsloten. Bij het pompgebouw, recht voor de hoofdentree, werd een NAP maat geplaatst. De maat heeft de vorm van een GEDENKTEKEN op een vierkante, met klinkers bestrate ondergrond en bestaat uit een betonnen basis waarop natuurstenen sokkel met schacht van metselwerk, waaraan een natuurstenen plaatje met 1.25 NAP,en een natuurstenen afdekplaat. Een lange weg door de polder leidt vanaf het Zuidveld naar het terrein dat via een dubbel ijzeren buishek met het WAPROG-logo, bevestigd tussen twee gemetselde pijlers met natuurstenen afdekplaat, te betreden is.
Waardering
Complex bestaande uit een pompgebouw met gedenkteken en twee dienstwoningen uit 1934, en een filtergebouw uit 1943 van algemeen belang vanwege cultuur- en architectuurhistorische waarde
- als voorbeeld van een pompgebouw met dienstwoningen uit 1934 in een aan de Delftse School verwante stijl en een filtergebouw uit 1943
- vanwege de opvallende vormgeving van de samenstellende onderdelen
- vanwege de bijzondere inrichting van het complexterrrein
- vanwege de redelijke mate van gaafheid van de verschillende onderdelen
- vanwege de zeer mooie ligging in de Onnerpolder
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Nutsbedrijf | Boerderijen, molens en bedrijven | Industrie | oorspronkelijke functie | – |
Kantoorgebouw | Handelsgebouwen, opslag- en transportgebouwen | Handel en kantoor | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Waterleidingweg | 8 | – | 9755 TN | Onnen | – | – | Ja |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | O | 304 | – | Haren |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1934 | 1934 | – | vervaardiging |
1950 | 1950 | verlenging gebouw | verbouwing |
1961 | 1961 | verlenging en verbouw gebouw | verbouwing |