Inleiding

Voormalige KWEEKSCHOOL annex KLOOSTER/INTERNAAT "St. Franciscus". Nu Hogeschool West-Brabant. Ontwerp van de Bredase architect Jacq. van Groenendael. De architect is bij zijn ontwerp geïnspireerd door de kweekschool Oud Vroenhoven van de Broeders van Maastricht. Het object is gebouwd tussen 1917 en 1958 door de onderwijscongregatie "de Broeders van Huijbergen". De kweekschool is oorspronkelijk opgericht in 1902 in Bergen op Zoom. Het klooster en internaat zijn rond 1965 gesloten. In het geheel zijn vier onderdelen te onderscheiden: het hoofdgebouw uit 1917, hierachter de kapel uit 1923, de rechterzijvleugel uit 1931 en de linkerzijvleugel uit 1958. Zuidwestelijk van het geheel ligt vrijliggend op hetzelfde terrein de aula uit 1955, die niet tot de bescherming behoort.

Het object is gebouwd op een gedeelte van de in ca. 1880 vrijgekomen gronden van een weggebroken lunet van de vesting van de stad. Het trapeziumvormige perceel heeft drie zijden aan de openbare weg: het hoofdgebouw met zijn voorgevel aan het Dr. Jan Ingenhouszplein, de linkervleugel met zijn voorgevel aan de Oranjeboomstraat en de rechtervleugel met gevel aan de Vestkant.

Het hoofdgebouw met aangebouwde zijvleugels vormt een U-vormige plattegrond met centraal op het tussenliggende schoolplein de kapel. De gebouwen aan de straat bestaan uit drie bouwlagen. In de bovenste twee bevinden zich de representatieve ruimten: leslokalen, studiezalen en administratie. Oorspronkelijk ook de refter, dormitorium en bibliotheek. De onderste bouwlaag, het souterrain, heeft een lage verdiepingshoogte; hierin bevinden zich de dienstruimten: kelders, magazijnen en oorspronkelijk de keuken. Aan de kant van de Vestingstraat staat op het schoolplein een dubbele rij lindebomen. Op het schoolplein zelf staan enige esdoorns, alle uit de bouwtijd.

Omschrijving

Het hoofdgebouw uit 1917 is langgerekt en enigszins geknikt in de plattegrond. Het bevat drie bouwlagen onder schilddak voorzien van plat. Het dak is belegd met de grijze Friese pan.

Centraal in een drie traveeën brede risaliet de ingangspartij met door een kruis bekroonde tuitgevel. Hierachter het trappenhuis onder een zadeldak met nok loodrecht op het plein. In een nis in de top van de risaliet een natuurstenen beeld van de patroonheilige van de kweekschool staande op console en zuil bekroond door baldakijn. Links van de ingangspartij twaalf en rechts negen raamtraveeën. De hoofdingang, in een portiek op de belétage, is bereikbaar via een uitgebouwd hardstenen bordes en dubbele trap met balustrade.

Het opgaande werk bestaat uit rode baksteen gemetseld in kruisverband met fries en sierwerk in geveltop afgewisseld door gele baksteen voor de horizontale banden en rondbogen boven de vensters. Basement en muuropeningen hebben een profielstenen aanzetrand. De muuropeningen in de ingangsrisaliet zijn bovendien voorzien van natuurstenen aanzet- en sluitstenen. De muuropeningen op de verdiepingen bevatten kruisvensters met zesruits roedenramen en in het souterrain segmentboogvensters met tussenstijl en zesruits roedenramen. Gedeeltelijk zijn deze laatste vensters, op het schoolplein, nog voorzien van smeedijzeren diefijzers. Verder zijn aan de achterkant op de verdieping enige kruisvensters vervangen. Alle vensters hebben bewerkte hardstenen onderdorpels. In het dak houten kapellen met tussenstijl en achtruits roedenramen onder zadeldak met overstek, windveren en pironbekroning. Rond de daken houten bakgoten op gestoken gootklossen voorzien van geschulpte boeiboorden van zink.

Het interieur heeft gepleisterde plafonds en wanden. De vloerconstructies zijn van beton met een afwerking van meerkleurige dubbelhard gebakken tegels in diverse patronen. Muuropeningen met randen van schoonmetselwerk. In gangen, hal en trappenhuis een lambrizering van tegelwerk met afgeronde hoeken en geblokte rand en hardstenen vensterbanken en plinten. De hal heeft een dubbele monumentale hardstenen trap met tussenbordessen en smeedwerk balusters, balustrade en houten leuning met wrong.

Tussen hal met trappenhuis en gangen bevinden zich rondboogvormige muuropeningen voorzien van dubbele deuren. Boven de hoofdingang in de hal een gepolychromeerd tableau met H. Hartbeeld in bas-reliëf met een rand van tegelmozaïek. In de hal bronzen luidklok op een smeedijzeren klokkenstoel. Houtwerk voor deuren, kasten, kozijnen en architraven rijk bewerkt met onder andere snijwerk in vroege Art Décostijl.

Het hoofdgebouw werd drie maal uitgebreid. In 1923 werd de kapel gebouwd in Neo-Romaanse stijl. De inzegening geschiedde door Mgr. P. Hopmans. De kapel heeft een schip van drie traveeën en bevat twee bouwlagen. De eigenlijke kapel, die nu in gebruik is als bibliotheek, ligt in de bovenste bouwlaag. De onderste wordt gebruikt als kantine. De kapel heeft een kruisvormige plattegrond met een halfronde absis onder respectievelijk zadeldaken en torendak bekroond door smeedijzeren kruisen. Aan beide zijden tussen transept en koor een vierkante uitbouw van sacristie en berging onder tentdak. Ernaast aan een kant een achtzijdige traptoren met torendak. Op de daken natuurstenen leien. Opengewerkte vieringtoren op twaalf staanders met koperen helmdak en kruis. Het opgaande werk bestaat uit rode baksteen gemetseld in kruisverband. Siermetselwerk in boogfries onder goot en plint met rand van profielstenen.

Muuropeningen met tweedelig venster in het schip en driedelig in de transeptarmen. Hierin gekleurd glas-in-lood in Art Décostijl.

Het interieur van de kapel heeft een onderbouw in schoon metselwerk en een bovenbouw in stucwerk met gemetselde kruisgewelven van gele baksteen en gordelbogen in rode baksteen.

Verder gehakte aanzetstenen voor de bogen van kalksteen met florale motieven. Voegwerk in twee kleuren: grijs voor de draagconstructies en wit voor de vlakvullingen. De kapel heeft een ingangstravee in de hal van het hoofdgebouw, die eveneens voorzien is van gemetselde kruisgewelven in gele baksteen. Het gewelf wordt gedragen door granieten zuilen voorzien van een kalkstenen kapiteel met florale motieven en basement. Aan de muur in de kapel vier beelden op sokkel voorstellende: Christus en de H.H. Maria, Theresia en Franciscus. Bij de ingang twee beelden op sokkel voorstellende Christus en de H. Tarcisius. Het houtwerk voor kozijnen, architraven, deuren en biechtstoelen is voorzien van snijwerk. Het stenen altaar en de communiebank uit het atelier van Custers (Eindhoven) en de banken van de gebroeders Rombouts (Rijsbergen) liggen opgeslagen. In de kapel een losstaand St. Annabeeld met kind. Vermoedelijk afkomstig van de tegenover gelegen kloosterschool "St. Anna" aan de Haagweg 21.

De rechterzijvleugel uit 1931 heeft dezelfde architectuur en hetzelfde materiaalgebruik als het hoofdgebouw. De vleugel, die onder een hoek ligt tegen de oostkop van de hoofdbouw, heeft een rechthoekige plattegrond met een grootte van drie bij negen traveeën. Hij bevat drie bouwlagen onder zadeldak en tuitgevel aan het plein. De vleugel heeft een eigen trappenhuis met granito trappen en bordes, die aan één kant in de muur zijn ingeklemd. Smeedijzeren traphek in Art Décostijl. De linkerzijvleugel uit 1958 heeft dezelfde architectuur en materiaalgebruik als het hoofdgebouw. De vleugel, die onder een hoek ligt tegen de westkop van de hoofdbouw, heeft in hoofdzaak een rechthoekige plattegrond met aan de kant van het Dr. Jan Ingenhouszplein een gerende gevel. De vleugel is drie traveeën breed en acht lang. De muuropeningen op de bovenste verdieping hebben hier in plaats van een rondboog een rechte hardstenen latei. Ook deze vleugel heeft een eigen trappenhuis met granito trappen en bordes.

Waardering

De voormalige kweekschool annex klooster/internaat is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorische waarden: het is van belang als bijzondere uitdrukking van de culturele en geestelijke ontwikkeling van het katholiek onderwijs; het is van belang als bijzondere uitdrukking van de typologische ontwikkeling van het katholieke internaat. Het object heeft architectuurhistorische waarden: het is van bijzonder belang als representatief voorbeeld van het oeuvre van de Bredase architect Jacq. van Groenendael. Ensemblewaarden: het object heeft bijzondere betekenis wegens de situering, verbonden met de ontmanteling van de vestingstad. Gaafheid/herkenbaarheid: het object is van belang wegens de architectonische gaafheid van het exterieur.