Rijksmonument

Voorstraat 2, Echteld

Omschrijving onderdeel 1

KASTEEL.

Bakstenen gebouw op nagenoeg vierkante plattegrond. Het onderkelderde complex bestaat uit drie ongeveer even brede vleugels onder zadeldaken tussen trapgevels. De beide zijvleugels zijn aan de noordoostzijde met elkaar verbonden door een ongeveer 2,5 m. uit de gevelwand springende vierkante ingangstoren. De oudste fase van het kasteel is een mogelijk 13de-eeuwse kelder in de linkervleugel. In de 14de en 15de eeuw is het kasteel aanmerkelijk uitgebreid en ontstonden de oostelijke en zuidelijke vleugel, alsmede de ingangstoren met ingebouwde traptoren. Het kasteel had een L-vorm gekregen. Mogelijk na een verwoesting aan het eind van de 15de eeuw is de rechtervleugel tot stand gekomen en is de achtervleugel vernieuwd. In het midden van de 16de eeuw kreeg het kasteel zijn uiteindelijke omvang: de achter- en rechterzijvleugel werden verhoogd waarbij banden van mergelsteen werden toegepast. Op de binnenplaats kwam een trappenhuis. De kleine binnenplaats is rond het midden van de 18de eeuw overdekt en bekroond door een lichtkoepel. In 1835 zijn de gevels gewijzigd. Bij die gelegenheid werden de vensters lager geplaatst en op de verdieping regelmatig verdeeld ten opzichte van de begane grond. Zij kregen een roedeverdeling en een bovenlicht met waaiermotief als hoekvulling. Het muurwerk werd van een pleisterlaag voorzien. Bij de restauratie is de 19de-eeuwse pleisterlaag verwijderd en een deel van de vensters tot kruiskozijnen gereconstrueerd. Doordat de vensters de oorspronkelijke hoogte herkregen konden ook de twee om de westelijke en noordelijke gevel lopende dubbele banden van mergelsteen, waartussen vogelnestgaten staan, hersteld worden. Het gehele gebouw heeft een hoge kelderverdieping met ton- en kruisgewelven. Daarboven een bel-étage. De hoofdvleugel (zuidwest) en de rechter zijvleugel hebben een verdieping met bij de restauratie teruggeplaatste kruisvensters; de bel-étage heeft meerruitsvensters . Boven de ramen van zowel de bel-étage als de verdieping dubbele mergelbanden met daartussen vogelneststenen van hetzelfde materiaal. Met leien gedekte daken tussen trapgevels. De linker zijvleugel heeft achtruits ramen met persiennes op de bel-étage. De bovenste twee ruiten met zwikken volgens empire belijning gevuld met waaiermotief. Daarboven een kapverdieping met dakkapellen. Het dak is met grijze pannen gedekt. Toegangsdeur met bovenlicht in toren met eenvoudig houten hoofdgestel met kroonlijst. In het bovenlicht met twee spitse boogjes, waartussen een cirkelvorm. De toren heeft een achtkantige ingesnoerde spits met leien gedekt. Het kasteel heeft interieurs met afwerkingen uit de 16de tot en met de 19de eeuw. In de vestibule: hardstenen plavuizen uit de 18de eeuw en stucreliëfs in achterwand uit 1772. In diverse kamers houten plafonds met bandwerk in Lodewijk XIV-stijl. In de bibliotheek een 16de-eeuwse gebeeldhouwde zandstenen schouw die in 1742 in gewijzigde vorm is geplaatst.

Waardering

KASTEEL behorend tot de historische buitenplaats Wijenburg van algemeen cultuurhistorisch en architectonisch belang

- wegens de ouderdom

- wegens de kloeke architectuur

- wegens de interieuronderdelen

- als centrum van de historische aanleg

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer

520105

Complexnaam

Wijenburg

Provincie

Gelderland

Gemeente

Neder-Betuwe

Plaats

Echteld

Complexomschrijving

HISTORISCHE BUITENPLAATS WIJENBURG

Omschrijving complex:

De historische buitenplaats Wijenburg ligt aan de oostkant van het dorpje Echteld, tegenover de kerk. De plaats bestaat uit een kasteel op een aan drie zijden omgracht terrein - aan de zijde van het voorplein is de gracht in de 19de eeuw gedempt - en een zeer bescheiden -zowel qua oppervlak als ontwerp - parkje in landschappelijke stijl waarin het bouwhuis en de (voormalige) moestuin zijn gesitueerd. De historische buitenplaats Wijenburg bestaat uit de volgende onderdelen: KASTEEL (1), PARKAANLEG (2), BOUWHUIS (3) en BRUG (4).

De vroegste vermelding van 'Echtelde' dateert van 1178; sprake van een versterkt huis is er in 1271 toen een jonkvrouwe van Echteld huwde met Jordaen van Wijhe en daardoor Echteld in de familie inbracht. Tot 1751 zou Echteld in bezit van de Van Wijhe's blijven. Het slot 'Wijenburg' werd omstreeks 1482 belegerd en ingenomen door aartshertog Maximiliaan van Bourgondië. De heer van Echteld, Otto van Wijhe kon zich in 1492 vrijkopen. Bij die gelegenheid werd het goed omschreven als 'huys met den voorgeborcht, bongert ende cingelgrave'. In 1751 vererfde het goed naar het geslacht Van Wassenaer, van wie het in 1817 overging naar het geslacht Van Balveren. Zij hebben het huis tot 1928 bewoond. In 1928 kocht mr. B.F. baron van Verschuer de Wijenburg - zijn moeder was een Van Balveren - . Door oorlogshandelingen is het huis sterk vervallen geraakt. In 1956 is het aan de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen overgedragen. De Stichting heeft het huis tussen 1957 en 1966 laten restaureren. Thans is er een restaurant in gevestigd.

Het kasteel is thans aan drie zijden door een brede gracht omgeven. Ten tijde van de kadastrale minuut, ca 1830 was de gracht nog rondom gesloten. Een tweede omgrachting omkaderde een trapeziumvormig terrein waarbinnen het voorplein en de beide bouwhuizen lagen. Omstreeks 1830 blijkt die buitenomgrachting te zijn gedempt aan de oostkant. Deze situatie zou niet wezenlijk veranderen. In de 18de en 19de eeuw stonden op het voorplein twee bouwhuizen. Alleen het oostelijke bouwhuis bestaat nog. Omstreeks 1850 (TMK) blijkt het grachtdeel voor de ingang van het kasteel door een dam te zijn vervangen. Een landschappelijk aanleg aan de noord en oostkant van het kasteel is voor het eerst te zien op de topografische kaart van 1887. Dit parkje ligt evenals het bouwhuis op het terrein tussen de brede kasteelgracht en de slechts ten dele nog bestaande, smalle buitengracht. Het parkdeel ten zuidoosten van het kasteel is in de jaren 60 van de 20ste eeuw geheel opnieuw ingeplant; verder is er nog enig oud opgaand hout. Via de oprijlaan die langs de noordwest arm van de buitengracht loopt, komt men via een haakse hoek over de bakstenen brug op het nieuw ingerichte voorplein. Aan de oostzijde ervan ligt het bouwhuis. Het noordoostelijke terreindeel, vroeger de moestuin, is ingeplant met een productieboomgaard.

Het complex wordt aan de westzijde begrensd door de dorpsbebouwing en voor de rest door productieboomgaarden van het eigen landgoed. Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding der onderdelen aangegeven.

Waardering. De historische buitenplaats Wijenburg is van algemeen cultuurhistorisch belang

- wegens de grote mate van gaafheid van de hoofdstructuur en de duidelijke twee-éénheid van kasteel met dorp (met name de kerk), zowel in cultuurhistorisch als landschappelijk-visueel opzicht;

- het kasteel is een goed voorbeeld van een klein versterkt huis.

Eigenschappen

Functies
Functie	Hoofdcategorie	Subcategorie	Functietype	Is hoofdfunctie
–	Kastelen, landhuizen en parken	Kasteel, buitenplaats	oorspronkelijke functie	Ja

Adressen
Straat	Getal	Achtervoegsel	Postcode	Plaats	Locatie	Situatie	Is hoofdadres
Voorstraat	2	–	4054 MX	Echteld	–	–	Ja

Percelen
Kadastraal perceel	Kadastrale sectie	Kadastraal object	Appartement	Kadastrale gemeente
–	I	268	–	Echteld