Inleiding

"Heyacker". Rijksinrichting voor jongens bestaande uit de TUCHTSCHOOL met twee DIENSTWONINGEN. Ontwerp uit 1904-05 van rijksbouwmeester Willem Cornelis Metzelaar, in een sobere variant van de Chaletstijl. Uitbreidingen en wijzigingen vonden onder andere plaats in ca. 1960 aan de Galderseweg met een gymzaal en in ca. 1990 aan de achterkant met een nieuwe vleugel. Bij de laatste bouw kwamen alle oorspronkelijke cellen, isoleercellen, cachot en chambrettes te vervallen.

Genoemde uitbreidingen behoren niet tot het rijksmonument. Drie van dergelijke scholen werden verspreid in die tijd gebouwd. De andere twee zijn: "Eikenstein" in Zeist aan de Utrechtseweg 37 en "Op den Berg" in Amersfoort. De laatste is niet meer als zodanig in gebruik. Van deze drie is de tuchtschool Heyacker het meest authentiek.

Omschrijving

De tuchtschool ligt op een driehoekig perceel aan de rand van het bosrijke buitengebied van Breda met de voor- of noordwestgevel aan de Galderseweg. De school ligt van de weg af op de kop van een U-vormig plein bereikbaar via een rondlopende oprit, geflankeerd door de aan de weg gelegen dienstwoningen van de directeur aan de linkerkant en de hoofdonderwijzer aan de rechterkant. Beide dienstwoningen zijn aan de kant van het plein door een gang met de school verbonden. In de architectuur is een tweedeling te onderscheiden. Het representatieve deel voor directie, personeel en bezoekers bevindt zich aan de Galderseweg met een rijke vormgeving onder wolfdaken. Het zakelijke deel voor de gedetineerden ligt er achter rond een afgesloten binnenplaats en heeft een sobere vormgeving onder platte daken.

Waardering

Het complex van de tuchtschool "Heyacker" is van algemeen belang. Het heeft cultuurhistorische waarden: het complex is van belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het gevangeniswezen in de periode kort na 1900; het is van belang als bijzondere uitdrukking van de typologische ontwikkeling van de tuchtscholen. Het object heeft architectuurhistorische waarden: het is van bijzonder belang voor de geschiedenis van de justitie-architectuur; het is van bijzonder belang voor het oeuvre van de rijksbouwmeester W. C. Metzelaar. Ensemblewaarden: het heeft bijzondere betekenis wegens de wijze van inrichting en voorzieningen, met name de hiërarchische verhouding tussen hoofdgebouw en woningen. Gaafheid/herkenbaarheid: het object is van belang wegens de architectonische gaafheid van het exterieur. Zeldzaamheid: het is van belang als een der weinige gaaf bewaarde voorbeelden van een dergelijke tuchtschool.