Zaanstraat 250, Amsterdam
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Inleiding
Het zuidwestelijk BOUWBLOK (B) van het woningbouwcomplex Patrimonium is gesitueerd aan de Zaanstraat en de Hembrugstraat. Het U-vormige blok heeft de ene poot van de U (noord) aan een klein, trapeziumvormig, plein dat wordt afgesloten door een poortgebouw van de binnenring en de andere poot (zuid) aan de Hembrugstraat. Deze poot heeft een kleine uitloper aan een ander trapeziumvormig pleintje, dat eveneens leidt naar een poortgebouw van de binnenring. Het blok in Rationalistische trant stamt uit de jaren 1918-1919.
Omschrijving
Het bouwblok heeft vier bouwlagen en een zolder onder (afgewolfde) schild- en zadeldaken en is in bakstenen kruisverband opgetrokken op een U-vormige plattegrond, de etagewoningen gegroepeerd rondom de bebouwing van de binnenring van de Zaanhof. Het lange bouwblokdeel aan de Hembrugstraat heeft vijf portieken met inpandige trap, onder topgevels volgen schema, geflankeerd door telkens twee traveeën. Het portiek geheel rechts gelegen mist één afgeschuinde, flankerende ingangsportiek en heeft geen topgevel maar een dakkapel. Op de hoek een erker over twee verdiepingen onder een topgevel. De geheel links gesitueerde portiek heeft in de tweede as, uiterst links een erker over drie verdiepingen, de bovenste rechthoekig in plaats van driezijdig, een spaarveld met een deur en twee vensters op de begane grond en de portiek zonder flankerende ingangsportiek. Geen topgevel boven de portiek maar een steekkap met schilddak boven de twee traveeën ter linkerzijde. De korte poot van de U aan de Zaanstraat is identiek aan de tegenoverliggende zijde van bouwblok A. De hoek onder een afgewolfd schilddak met schoorsteen wordt door middel van een open borstwering, met gemetselde vierpas, verbonden met een uitgebouwde traptoren onder tentdak met piron. In de traptoren een rondboogportiek en een rechtgesloten deur. Links van de traptoren een deel van drie bouwlagen, eveneens uitgebouwd, met drie vensterassen. Rechts drie vensterassen en op de hoek een spaarveld op de begane grond. De andere korte poot van de U aan de Hembrugstraat heeft een uitspringend deel met een portiek onder topgevel met aan weerszijden twee traveeën, volgens schema. Links hiervan een ingangsportiek zonder buitentrap met rechts twee traveeën en links één. De linker travee is op de hoek met de Zaanstraat en heeft een erker over twee verdiepingen onder een topgevel. Rechts van het uitspringende deel bevindt zich in de oksel een uitgebouwd trappenhuis onder een lessenaardak en één travee. Het uitgebouwde trappenhuis heeft een luifel boven één van de twee deuren en een natuurstenen sculptuur van een uil. Overhoeks, aan het kleine pleintje, bevinden zich drie vensterassen en telt het bouwblok een verdieping minder. Een topgevel op de hoek knikt mee met de afgeschuinde hoek, ter breedte van één vensteras, en wordt bekroond door een natuurstenen pelikaan. Deze gevel is identiek als die aan de overzijde (blok C) De achtergevels hebben uitspringende volumes van drie vensterassen breed, onder steekkappen, geflankeerd door hoge schoorstenen en daartussen balkons. De trappenhuizen in de uitspringende volumes hebben een liggend, ovaal trapvenster. De achtergevel haaks op het trapeziumvormige pleintje heeft uitgemetselde balkons op afgeschuinde consoles.
Waardering
Het zuid-westelijk woonblok (B) van het Patrimoniumcomplex is van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde als beeldbepalend en historisch-functioneel voorbeeld van grootstedelijke arbeiderswoningbouw uit de beginjaren van de twintigste eeuw, alsmede vanwege ensemblewaarde in relatie met de naburige bebouwing.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
WONINGBOUWCOMPLEX bestaande uit in oorsprong arbeiderswoningen (ca. 256), ontworpen door de architecten Tj. Kuipers en A. Ingwersen in 1918 en gebouwd in 1919 voor de woningbouwvereniging "Patrimonium" in een Rationalistische trant. Het Patrimoniumcomplex ligt met VIJF ongelijke BOUWBLOKKEN aan de Spaarndammerdijk, Oostzaanstraat, Hembrugstraat en Zaanstraat.
N.B. Het complex is op onderdelen gewijzigd.
Omschrijving
Het complex is opgetrokken op een onregelmatig, geknikt rechthoekig terrein en wordt omgeven door de Spaarndammerdijk, Oostzaanstraat, Hembrugstraat en Zaanstraat, als een hogere buitenring rondom het -afzonderlijk beschermde- complex van 'Het Westen' aan de Zaanhof. Het complex bestaat uit vijf onderdelen, in detaillering gelijkvormig, telt drie tot vier bouwlagen en een zolderverdieping. De bouwblokken zijn opgetrokken in baksteen (kruisverband), de schild- en zadeldaken met leien belegd. De gevelwanden vertonen een indeling met kleine varianten op een repeterend schema, waarbij ter afwisseling topgevels, erkers en traptorens zijn aangebracht.
De etagewoningen zijn telkens met twee gespiegelde traveeën geschakeld rond een rondboogportiek met gezamenlijke trap naar de bovenwoningen; de woningen op de begane grond hebben ter weerszijden van de portiektrap een eigen, afgeschuinde, ingangsportiek met recht afgesloten voordeur en een zijlicht. De portiektrappen worden doorgaans gemarkeerd door een topgevel met aangekapt zadeldak waarin siermetselwerk en een hijsbalk zijn opgenomen. De hijsbalken hebben een eenvoudige haak. De hijsbalken boven de vensterassen bestaan uit een krul. Boven het centrale portiek bevindt zich een rond, open venster, waarin een rooster is gevat. De vensters in de flankerende traveeën alterneren in de vorm van twee smalle, twee nog smallere vensters of een drieledig exemplaar per travee, het drieledige venster altijd in de buitenste van de twee traveeën. De lekdorpels op de begane grond zijn van hardsteen, die op de verdieping van baksteen. De vemsters hebben steens strekken en hadden oorspronkelijk zesruits bovenlichten. Onder de bakgoot komt een samengestelde bloklijst voor.
De hoekpartijen zijn dikwijls voorzien van een over twee of drie verdiepingen doorgetrokken erker met kapje en hebben overhoeks topgevels onder steekkappen met ongelijke dakschilden. De platgedekte dakkapellen tussen de topgevels volgen in de regel het ritme van de vensters.
De drie poorten bevinden zich in het grootste Bouwblok (A), twee aan de Zaanstraat en één aan de Spaarndammerdijk.
De achtergevels van de etagewoningen hebben uitspringende volumes onder steekkappen, geflankeerd door hoge schoorstenen en daartussen telkens twee balkons, onderling gescheiden door gemetselde muurdammen.
De twee kleinere bouweenheden (D en E) sluiten in typologie meer aan bij de villa, maar zijn in detaillering vergelijkbaar met de andere onderdelen.
Het complex bestaat uit de volgende onderdelen:
- WOONBLOK A: Spaarndammerdijk 240-299; Zaanstraat 291-391; Oostzaanstraat 303-319
- WOONBLOK B: Zaanstraat 250-270; Zaanstraat 272-290; Hembrugstraat 348-370
- WOONBLOK C: Hembrugstraat 300-332; Hembrugstraat 334; Oostzaanstraat 95-111
- WOONBLOK D: Hembrugstraat 336-340
- WOONBLOK E: Hembrugstraat 342-346
Waardering
Het woningbouwcomplex van Patrimonium is van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde als voorbeeld van grootstedelijke arbeiderswoningbouw uit de beginjaren van de twintigste eeuw, waarbij de bouwblokken door middel van groepering en variatie tot één architectonisch geheel zijn gecomponeerd met het stedenbouwkundig ontwerp, alsmede vanwege de ensemblewaarde in relatie met de binnen deze ring gelegen hofbebouwing.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Woonhuis | Woningen en woningbouwcomplexen | Woonhuis(K) | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zaanstraat | 250 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | Ja |
| Zaanstraat | 251 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 252 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 253 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 254 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 255 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 256 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 257 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 258 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 259 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 260 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 261 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 262 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 263 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 264 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 265 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 266 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 267 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 268 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 269 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 270 | – | 1013 RZ | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 272 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 273 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 274 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 275 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 276 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 277 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 278 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 279 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 280 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 281 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 282 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 283 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 284 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 285 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 286 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 287 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 288 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 289 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Zaanstraat | 290 | – | 1013 SB | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 348 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 350 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 352 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 354 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 356 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 358 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 360 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 362 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 364 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 366 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 368 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Hembrugstraat | 370 | – | 1013 XG | Amsterdam | Westerpark | – | – |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | X | 1137 | – | Amsterdam |
| – | X | 1139 | – | Amsterdam |
| – | X | 1140 | – | Amsterdam |
| – | X | 1138 | – | Amsterdam |
| – | X | 1136 | – | Amsterdam |
| – | X | 1135 | – | Amsterdam |
| – | X | 1141 | – | Amsterdam |
| – | X | 1134 | – | Amsterdam |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1918 | 1919 | – | vervaardiging |
| Name | Beroep | Notitie |
|---|---|---|
| Ingwersen, A. ; Stad Amsterdam | architect / bouwkundige / constructeur | – |
| Kuipers, Tj. ; Stad Amsterdam | architect / bouwkundige / constructeur | – |