Huis Berbice, Voorschoten

HOOFDGEBOUW. In de zuidwesthoek van het terrein van de historische buitenplaats gelegen twee verdiepingen hoge in rode Rijnsteen opgetrokken deels onderkelderd (parkzijde) huis op langwerpig rechthoekig grondplan onder dubbel met grijze pannen gedekt schilddak, met aan voor- en achterzijde centraal aan het gevelvlak gelegen vijfzijdig overkoepelde uitbouw. Het huis, dat een vroeg en gaaf voorbeeld is van het type van een vrij ondiep langgerekt op rechthoekig grondplan geprojecteerd buitenhuis, is vermoedelijk in 1674 gebouwd; de inscriptie op de bronzen buitenbel aan de westgevel luidt: "Soli Deo Gloria 1674". De naar de weg gekeerde gevel is negen venstertraveeën breed, waarvan de drie middelste in de vijfzijdig centraal gelegen uitbouw zijn gevat. Elke travee kent twee boven elkaar gelegen schuifvensters zonder roedenverdeling, waar aan weerszijden groen geschilderde persiennes zijn aangebracht. Oorspronkelijk kende het gevelvlak schuifvensters met roedenverdeling; deze zijn vermoedelijk rond 1900, toen Berbice in het bezit was van de familie Van Kempen, door de huidige roedenverdeling vervangen. Toen is ook het deel van het venstertravee op beganegrond-niveau rechts van de uitbouw doorgebroken in verband met de bouw van de nog steeds bestaande ruime houten serre. Het gevelvlak wordt aan zijn bovenzijde afgesloten door een breed hoofdgestel van kroonlijst, fries en architraaf, dat ook de overige drie gevels van het huis aan de bovenzijde afsluit. Ter hoogte van de tweede, in de middenas gelegen, en achtste venstertravee een dakkapel (waarin 2-ruitsvenster) met getoogde en geprofileerde bovendorpel en voluutvormige wangen. De koepelvormige met lood beklede kap boven de uitbouw wordt door een piron bekroond. Op de nok van het naar de voorgevel gelegen schilddak vier bepleisterde vierkante schoorstenen, waarin het motief van regelmatig in kettingverband gestapelde natuursteenblokken is getrokken. De schoorstenen worden bekroond door een zinken ruim overstekend pyramidevormig dak met ingezwenkte vlakken, waarboven een piron. De naar het park gekeerde gevel, die over zijn hele lengte van een hardstenen sokkel is voorzien, is negen venstertraveeen breed, waarvan de middelste drie in de vijfzijdig uitgebouwde centraal gelegen ingangspartij zijn gesitueerd. De aan weerszijden hiervan gelegen venstertraveeen liggen ten aanzien van de buitenste twee traveeen in een iets naar voren springend gevelvlak, waarvan de hoeken door in blokmotief gemetselde pilasters worden geaccentueerd. De uiteinden van het negen traveeen brede gevelvlak worden door twee pilasters gemarkeerd. Op het beganegrond-niveau zijn de linker twee traveeen en de tweede travee van rechts van een blindnis voorzien. Voor het overige zijn in de venstertraveeen schuifvensters als aan de voorzijde gevat, met uitzondering van de centraal gelegen travee, waarin op de eerste verdieping twee schuifvensters en op het beganegrond-niveau twee openslaande beglaasde deuren met dubbel bovenlicht en empire-motief van 'geteld geld'. De middentravee is bekleed met hardstenen Lodewijk XVI uitgevoerde platen waarin aan de zijkanten van de travee een blokmotief is aangebracht. De geprofileerde hardstenen deuromlijsting wordt door een hardstenen kroonlijst afgesloten. De vensteromlijsting rond middelste travee op de eerste verdieping wordt door een hardstenen ornament ter breedte van de bovendorpel van het onderliggende venster, voorstellende een gestyleerde draperie, bekroond. Aan de voorzijde van de koepelvormige met lood beklede kap een wijzerplaat met houten ombouw ter breedte van de centrale venstertravee, afgedekt met in hout uitgesneden guirlandes. Het horloge in de gevel, slaande heel en half slag, dateert uit de jaren '30 van de 18e eeuw. Het gaaf bewaarde uurwerk, dat zich achter de wijzerplaat in de koepelvormige uitbouw op zolder bevindt, is gesigneerd door Francis Schaepman en dateert uit deze tijd. Aan rechterzijde boven het terugliggende gevelvlak een dakkapel met getoogde bovendorpel en voluutvormige wangen. Op stilistische gronden kan de middentravee in de tweede helft van de 18e eeuw gedateerd worden. Gezien hun voegwerk dateren de bakstenen gevelvlakken ter weerszijden uit dezelfde tijd. Deze bakstenen en natuurstenen gevelpartij is waarschijnlijk tegen de grover afgewerkte bakstenen 17e-eeuwse gevelpartij aan gezet. Noordoostelijke gevel: drie venstertraveeen brede gevelpartij met op de eerste verdieping drie blindnissen in gele IJsselsteen. Op beganegrond-niveau een dubbele beglaasde deur met dubbel bovenlicht en tussendorpel. Rechts hiervan twee schuifvensters met roedenverdeling vormende een indeling van zes ruiten. Zuidwestelijke gevel: bepleisterde lichtgrijs geschilderde gevel waarin het motief van regelmatig gestapelde natuursteenblokken in kettingverband is getrokken. Op beganegrond-niveau een vier traveeen brede aanbouw onder lessenaarsdak met rijk geprofileerde gootlijst, voorzien van lichtgrijs geschilderd pleisterwerk met blokmotief en een rustica-sokkel, met kleine kiezels bezet. In het westelijke gevelvlak van de aanbouw drie dubbele schuifvensters (ruitvormige roedenverdeling) met enkele getoogde bovendorpels, en een poortje waarachter toegangsdeur. Op de eerste verdieping twee overkapte balkonnetjes met rijk bewerkte daklijst in 'chaletstijl', oorspronkelijk open, maar naderhand met glas dichtgezet. Tussen deze balkonnetjes een houten rijk bewerkte ombouw van de genoemde bronzen buitenbel met vermoedelijke stichtingsdatum van het huis, met zadeldak en makelaar, eveneens in 'chaletstijl'. De balkonnetjes, ombouw en aanbouw onder lessenaarsdak dateren vermoedelijk uit de tijd van de bouw van de portierswoning (1893). De indeling van de plattegrond van het interieur van het inwendige van de beganegrond en eerste verdieping wordt in de lengte in tweeën gedeeld door een corridor, die zich loodrecht onder de goot tussen de twee schilddaken bevindt en zich bijna over de gehele lengte van het huis uitstrekt. Op de beganegrond verbreedt deze corridor zich in het centrum van de noordwestelijke gevel, waar de ingangspartij is gelegen, in een ruime hal met bewerkt stucplafond en wit marmeren vloer (zoals ook de beide gangen belegd zijn), die in twee velden is verdeeld. Boven de loodrecht tegenover de ingangspartij gelegen deur een voorstelling in stuc van een vaas met guirlandes. In de in het zuiden gelegen hoek van de hal een 18e-eeuws roodmarmeren fonteintje. Aan de oostzijde van de corridor een zaal met 17e- of 18e-eeuwse houten sokkel met panelen, Lodewijk XVI plafond en schoorsteenpartij en Lodewijk XVI lijstwerk boven de lambrizering (in de jaren '30 van deze eeuw aangekocht en afkomstig van huis Backershagen te Wassenaar). Aangrenzend aan de zaal een ruime serre uit ca. 1900. Ten zuidwesten van de zaal een loodrecht tegenover de hal gelegen kamer met 17e- of 18e-eeuwse lambrisering met panelen, Lodewijk XVI schoorsteenmantel en 17e-eeuws balkenplafond (de oorspronkelijke behangsels boven de lambrizering met landelijke voorstellingen in rocaille omlijsting, vermoedelijk aangebracht rond 1745, toen de buitenplaats in bezit was van Adriana en Pieter Huguetan, in de jaren '30 van deze eeuw naar Frankrijk verkocht). Ten zuidwesten van deze kamer een kamer met 17e- of 18e-eeuwse lambrisering en 17e-eeuws balkenplafond. In de zuidwesthoek op beganegrond-niveau van het huis een fraaie ruime keuken met 17e- of 18e-eeuwse spoelbak, aanrecht met onderstel en 17e-eeuwse schouw en plafond met zeer zware balken. Onder de keuken, die geheel rondom met 17e-eeuwse tegels is bekleed, een 17e-eeuwse regenwaterput met oranje plavuizen en tongewelf. Op eerste verdieping centraal aan de zuidoostkant gelegen een driezijdig uitgebouwde kamer met 17e-eeuws balkenplafond en 17e- of 18e-eeuwse schoorsteenmantelpartij. Ten noordoosten hiervan een kamer met 17e-eeuws balkenplafond. In het centrum van de lengte van het huis boven de corridor een 17e- of 18e-eeuwse lichtkoepel met wanden van stuc. Boven de eerste verdieping een ruime zolder met zeer fraaie 17e-eeuwse kapconstructie.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
414856
Complexnaam
Berbice
Provincie
Gemeente
Plaats
Complexomschrijving

HISTORISCHE BUITENPLAATS BERBICE, gelegen op de derde strandwal aan de Leidseweg te Voorschoten, waarvan de noordoost- en zuidwestgrens, het westelijk deel van de noordwest- en het westelijk deel van de zuidoostgrens door waterlopen worden gemarkeerd. Aan de noordoostzijde grenst de historische aanleg van de buitenplaats aan het St. Nicolaespad en aan het erf van de Corneliahoeve (kadastraal perceel Voorschoten nr. A 4983), aan de zuidoostzijde aan de Leidseweg (kadastraal perceel Voorschoten nr. A 4954) en aan het terrein van het confectiebedrijf Mexx (kadastraal perceel Voorschoten nr. A 5066), aan de zuidwestzijde eveneens aan het terrein van het confectiebedrijf Mexx (kadastraal perceel Voorschoten nr. A 5066, met uitzondering van enkele eiken aan de zuidoostgrens van dit perceel, die tot de historische aanleg van Berbice behoren), aan de kadastrale percelen Voorschoten nrs. A 4667, A 4676 en A 4918 en aan de noordoostzijde grenst de buitenplaats aan de kadastrale percelen Voorschoten nrs. A 4682 (met uitzondering van de oranjerie, die tot de historische buitenplaats behoort), A 4374 (met uitzondering van een strook aan de zuidwestzijde van dit perceel waarop een deel van de zichtas vanuit het huis in noordwestelijke richting is geprojecteerd), A 4681 (met uitzondering van een strook aan de westzijde van dit perceel waarop een deel van de deels dichtgegroeide zichtas vanuit het huis in noordwestelijke richting is geprojecteerd), A 1040 en A 1688.

De buitenplaats is toegankelijk via een aan de Leidseweg gelegen 17e- of 18e-eeuwse stenen brug, waaronder natuurstenen dam en wordt afgesloten door een 18e-eeuws ijzeren hek dat aan zijn zijkanten in vermoedelijk 17e-eeuwse ijzeren balustraden is gevat. Achter hek en brug is een oprit gelegen waarlangs aan de noordoostzijde de portierswoning is gesitueerd. Deze woning is in 1893 gebouwd en voorzien van rijk geornamenteerde daklijsten in 'chaletstijl'. Aan zuidwestzijde van de oprit het vermoedelijk uit 1674 daterende langgerekte op rechthoekig grondplan geprojecteerde met twee overkoepelde uitbouwen en twee verdiepingen hoge huis Berbice met 18e- en 19e-eeuwse toevoegingen.

Aan west-, noord- en noordoostzijde van het huis een aanleg in landschapsstijl met de voor deze stijl typerende eigenschappen als onregelmatig glooiend terreinoppervlak, slingerpaden, parkbos, open ruimten en een vijverpartij met eilandje uit het einde van de 18e- of begin van de 19e eeuw. In deze aanleg zijn diverse elementen uit laat 17e-eeuwse en/of vroeg 18e-eeuwse formele aanleg bewaard, als de loodrecht op de centraal aan de noordwestgevel gelegen ingang van het huis geprojecteerde zichtas, waar aan weerszijden een laat 17e-eeuws of 18e-eeuws patroon van eiken in quinconce of kruisverband, een vermoedelijk laat 17e-eeuwse of vroeg 18e-eeuwse retranchementen-muur, een laat 17e-eeuwse oranjerie met tuinmuur, deels omsluitende een rechtzijdige kavel waarop vroeger een boomgaard, een Louis XIV postament bij de vijver in landschapsstijl en een uitgeschoten lindenberceau langs een deel van de zuidwestgrens van de buitenplaats ter hoogte van het kadastrale perceel Voorschoten nr. A 3206. (alleen de zuidwestelijke helft van de berceau is bewaard). De laat 17e- of vroeg 18e-eeuwse elementen van de buitenplaats zijn gerealiseerd door Pieter de la Court van der Voort, de toenmalige eigenaar van de toen Allemansgeest genaamde buitenplaats, eminent en internationaal bekend auteur op het gebied van het aanleggen van buitenplaatsen en het bouwen van oranjerieen.

Aan de zuidwestzijde van de historische buitenplaats werd omstreeks 1860, toen de oorspronkelijke 17e-eeuwse ten zuidoosten van het huis gesitueerde bijgebouwen werden afgebroken, de voormalige koetsierswoning, paardestal en het voormalige koetshuis gebouwd. De dienstwoning aan de NW-zijde van dit complex (Benvenutolaan 12) is voor de bescherming van ondergeschikte betekenis.

Tegen de slootrand aan de zuidwestzijde van Berbice, grenzend aan het kadastrale perceel Voorschoten nr. A 5066, werden in de jaren '30 van deze eeuw door de toenmalige eigenaar C.J.A. Begeer twee bakstenen hekpijlers met 18e-eeuws ijzeren hekwerk geplaatst, afkomstig van de oprit van een huis te Voorschoten. Ten zuidwesten hiervan, over de sloot, een brug die de verbinding vormt tussen Berbice en het genoemde kadastrale perceel Voorschoten nr. A 5066, waarop de voormalige Zilverfabriek Van Kempen & Begeer, thans het confectiebedrijf Mexx.

De historische buitenplaats Berbice heeft de volgende samenstellende onderdelen:l. HOOFDGEBOUW (Huis Berbice), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 414856;2. AANLEG VAN DE BUITENPLAATS, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 414857;3. TOEGANGSBRUG NAAR DE BUITENPLAATS MET IJZEREN HEK MET BALUSTRADE, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 414858;4. PORTIERSWONING, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 414859;5. RETRANCHEMENTEN-MUUR, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 414860;6. ORANJERIE, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 414861;7. TEN NOORDOOSTEN VAN DE ORANJERIE GELEGEN TUINMUUR, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer; 414862;8. TEN ZUIDEN VAN ORANJERIE GELEGEN TUINMUUR, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 414863;9. VOORMALIGE KOETSIERSWONING, KOETSHUIS EN PAARDESTAL, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 414864;10. LOUIS XIV POSTAMENT, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 414865;11. PIJLERS MET IJZEREN HEKWERK, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 414866;12. 19e-EEUWSE BRUG, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer: 414867.

De historische buitenplaats Berbice is in cultuurhistorisch opzicht van algemeen belang vanwege:

- het gaaf bewaarde huis uit vermoedelijk 1674, met 18e- en 19e-eeuwse toevoegingen, dat een vrij vroeg voorbeeld is van een langgerekt en vrij ondiep buitenhuis;

- de oranjerie, vanwege haar oorspronkelijk ontwerp een prototype voor oranjeriebouw in Nederland en buitenland;

- de retranchementen-muur, een zeldzame variant van een slangemuur;

- de laat 18e- of vroeg 19e-eeuwse aanleg in landschapsstijl, waarin diverse elementen uit de vroegere formele aanleg zijn opgenomen, zoals de in Nederland zeldzame in quinconce of kruisverband geplante rijen eiken ter weerszijden van de centrale zichtas.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Kastelen, landhuizen en parken Kasteel, buitenplaats oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Leidseweg 221 2253 AE Voorschoten Ja
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
A 4916 Voorschoten
Naar boven