Inleiding

Het SOCIALE WONINGBOUWCOMPLEX bestaande uit arbeiderswoningen, dat gebouwd is in het Havengebied van Harlingen tussen 1909 en 1911, is in opdracht van de Bouwvereniging Harlingen gerealiseerd. De bouwvereniging begon als woningcorporatie te werken in 1907; zij kwam voort uit de activiteiten van de Maatschappij tot het Nut van 't Algemeen. Deze maatschappij is in 1784 opgericht en heeft in de loop der tijd een belangrijke rol gespeeld in zaken aangaande de sociale woningbouw. De woonomstandigheden in de stad waren in die tijd nog verre van goed en de woningnood was hoog. Tijdens de gemeenteraadsvergadering van 16-12-1908 werden 21 woningen in Harlingen onbewoonbaar verklaard, een aantal andere stond op de nominatie dat te worden en het zag ernaar uit dat nog meer woningen zouden volgen. Eén van de eerste plannen van de Bouwvereniging Harlingen, dat de woningnood in de stad enigszins kon verminderen, was de bouw van een aantal woningen op een terrein aan de Havenweg: in 1908 werden 25 huizen aanbesteed aan aannemer S. Bootsma uit Franeker, die door de heer Lofvers (Zwolle) in traditionele stijl waren ontworpen. De woningen werden gebouwd aan de Havenweg, de Nutstraat en de Dwarsstraat (deze laatste zijn inmiddels afgebroken en blijven dus buiten beschouwing). Gezien de blijvende hoge woningnood werd in 1910 in hetzelfde gebied een tweede oplevering van in totaal acht huizen gedaan: aan de Havenweg, de Caspar de Roblesstraat, de Nieuweweg en de Nutstraat. Architect was L. Torenbeek en aannemer R. Krijtenburg uit Harlingen, die de bouwwerkzaamheden kon uitvoeren voor een bedrag van f30.624,--. Ook deze woningen zijn in Ambachtelijk-traditionele stijl gebouwd. Niet alle woningen komen in aanmerking voor de bescherming van rijkswege: beschermd zijn de woningen Havenweg nr. 39 (1910) en nr. 41; 43; 45; 47; 49; 51; 53 (1909), Nutstraat nr. 3 (1910) en nr. 5; 7; 9; 11; 13; 15; 17; 19 en 8; 10; 12; 14; 16 (1909), Caspar di Roblesstraat nr. 2B (1910) en Nieuweweg nr. 2 en 4 (1910). De overige woningen, die in dezelfde periode op dat terrein werden gebouwd en nog bestaan, zijn teveel verschraald.

Wat betreft het INTERIEUR: alléén het interieur van de woning Caspar di Roblesstraat nr. 2B komt in aanmerking voor bescherming van rijkswege.

De woningen worden in verschillende types onderverdeeld:

Type A: Nieuweweg 2; 4 bouwjaar 1910

Type B: Havenweg 39 ,, 1910

Nutstraat 3 ,, 1910

Caspar di Roblesstraat 2B ,, 1910

Type C: Havenweg 41; 5 ,, 1909

Type D: Havenweg 43; 45; 47; 49; 51 ,, 1909

Nutstraat 5; 7; 9; 11; 13 ,, 1909

Nutstraat 10; 12; 14; 16 ,, 1909

Type E: Nutstraat 8 ,, 1909

Type F: Nutstraat 15; 17; 19 ,, 1909

Omschrijving

Type A: Heeft rechthoekige plattegrond, twee onder één kap-blok onder gebroken schilddak en spiegelbeeldige indeling. Voorgevelindeling: voordeur in het middenrisaliet, aan weerskanten ervan drie vensters. Venster in de dakkapel. Het interieur omvatte een portaal, een keuken, een kamer en een slaapkamer.

Type B: Heeft rechthoekige plattegrond, blok met topgevel onder zadeldak. Voorgevelindeling: voordeur met twee vensters ernaast. In de top een venster. Indeling interieur: gang, woonkamer, slaapkamer, keuken.

Type C: Heeft rechthoekige plattegrond met uitstekende berging, blok onder zadeldak. Voorgevelindeling: Voordeur met aan weerszijden respectievelijk één en twee vensters. In de dakhelling een dakkapel. Indeling interieur: gang, woonkamer, slaapkamer, keuken, bijkeuken, achterkamer.

Type D: Dit type is het meest voorkomend en heeft een rechthoekige plattegrond met uitstekende berging, onder zadeldak. Voorgevel-indeling: voordeur met aan één kant twee vensters. Dakkapel in dakhelling. Indeling interieur: hal, woonkamer, slaapkamer, keuken, berging.

Type E: Verschilt van type D in de breedte van de - hier smallere - berging.

Type F: De plattegrond heeft de vorm van een onregelmatig trapezium. Het hoekblok wordt bedekt door een samengestelde schilddak. Gevelindeling aan de Nutstraat: voordeur met links twee vensters en rechts een dubbel venster. Op de hoek een venster met erboven een klokvormige dakkapel. Gevel aan de Dwarsstraat: drie vensters. De verschillen tussen de types, met name in de gevelindeling en de afmetingen, zijn ondergeschikt aan de visuele eenheid van het geheel binnen het stratenpatroon. De verschillende typen kenmerken zich door de eenvoudige maar verzorgde detaillering. Op enkele uitzonderingen na hebben alle woningen een achtertuintje of een binnenplaatsje. De hoekwoning aan de Havenweg is in een latere tijd gepleisterd. De woningen zijn in de loop der tijd door de Bouwvereniging gerenoveerd. De oorspronkelijke houten deuren zijn vervangen, alsmede de oorspronkelijke dakkapellen.

Waardering

Het sociale woningbouwcomplex in het Havengebied te Harlingen is van algemeen cultuurhistorisch belang:

- als bijzondere uitdrukking van een culturele en sociaal economische ontwikkeling;

- als bijzondere uitdrukking van een bestuurlijke en maatschappelijke ontwikkeling;

- als bijzondere uitdrukking van de ontwikkelingen binnen de sociale woningbouw;

- wegens de situering die verbonden is met de ontwikkeling en uitbreiding van de stad;

- wegens de architectonische gaafheid van het exterieur;

- wegens de in aanzienlijke mate aanwezige architectonische gaafheid van het interieur van het complex-onderdeel Caspar di Roblesstraat nr. 2B;

- wegens de visuele en structurele gaafheid van de streek en de stedelijke omgeving.