Inleiding Complex

GEVANGENISCOMPLEX, op voormalig 16de eeuws bolwerk (reeds van rijkswege beschermd monumentnummer 18414) grotendeels gebouwd in 1851-'56 naar ontwerp van architect I. Warnsinck, onder directie van Rijkswaterstaat en naderhand uitgebreid door J.F. Metzelaar en W.C. Metzelaar. Het complex omvat de volgende drie onderdelen:

1. cellencomplex met twee dienstwoningen

2. kerk

3. luchtplaats met ringmuur en aan stadszijde smeedijzeren hek

De op het terrein voorkomende zes bewakerswoningen zijn hier van bescherming van rijksbelang uitgesloten.

Complexomschrijving

In baksteen opgetrokken gevangeniscomplex aangelegd op een driehoekig terrein. Het complex heeft een cellenvleugel uit 1856 in de vorm van een kruis, met een in 1876 verlengde achtervleugel, voorts een driedelige voorbouw, waarin twee dienstwoningen zijn opgenomen. De dienstgebouwen zijn gelegen aan een voorplein, rechts op het voorplein een reeks dienstwoningen uit 1896. Het voorplein grenst aan het Wolvenplein en is daarvan afgescheiden door een monumentaal hek.

Aan de oostzijde is tussen twee armen van het cellencomplex en daarmee verbonden via een luchtbrug in 1903 een kerk toegevoegd naar ontwerp van W.C. Metzelaar.

Waardering

Gevangeniscomplex, van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarden als oudste, gaaf bewaard gebleven nog in gebruik zijnd voorbeeld van een cellulaire vleugelgevangenis, alsook vanuit het oogpunt van de geschiedenis van straftoepassing in de 19de eeuw. In de huidige verschijningsvorm van het complex is de ontwikkelingsgeschiedenis nog goed afleesbaar waarbij de bijdrage van de verantwoordelijke architecten als onderdeel van hun oeuvre van belang is. Tevens van stedenbouwkundige waarde vanwege de markante ligging.