Inleiding

Het voormalige LIMOSKAZERNE-COMPLEX bestaat uit de volgende beschermde onderdelen:

1. HOOFDGEBOUW KRAYENHOFFKAZERNE.

2. HOOFDGEBOUW GENERAAL SNIJDERSKAZERNE

3. KLEDINGMAGAZIJN

4. KANTINE

5. HEKWERK met WACHTHUISJES

6. drie SCHUILKELDERS

7. HOOFDGEBOUW PRINS HENDRIKKAZERNE

8. KANTINE VOOR HET BURGERPERSONEEL

9. TOEGANGSPOORTEN met WACHTHUISJES PRINS HENDRIKKAZERNE

De voormalige LIMOSKAZERNE (Luchtmacht Instructie- en Militaire Opleidingen School) bestond oorspronkelijk uit drie verschillende kazernes: De INFANTERIEKAZERNE NR. 1, later omgedoopt tot KRAYENHOFFKAZERNE en de INFANTERIEKAZERNE NR. 2, later GENERAAL SNIJDERSKAZERNE genoemd. De kazernes zijn gebouwd als infanteriekazernes in opdracht van het ministerie door resp. het Nijmeegse aannemersbedrijf Thunnissen & Kropman en aannemer Wassink uit Velp in de voor kazernes gebruikelijke neorenaissance-stijl. De kazernes zijn opgeleverd in resp. 1905 en 1906.

De PRINS HENDRIKKAZERNE is gebouwd als infanteriekazerne voor de Koloniale Reserve door J. Limburg in 1909-1912 in de stijl van het rationalisme. De drie kazernes vormen eigenlijk twee complexen op één terrein: de Krayenhoffkazerne en de Generaal Snijderskazerne, gebouwd in neorenaissance-stijl en de Prins Hendrikkazerne, enkele jaren later gebouwd voor de Koloniale Reserve in de stijl van het rationalisme.

Oorspronkelijk was het in Nijmegen gelegerde garnizoen gehuisvest in oude kazernes op verschillende locaties in de binnenstad. Deze situatie liet sterk te wensen over en men besloot te verhuizen naar een terrein buiten de stad. Er kwam een regeling tot stand tussen het Rijk en de Gemeente, waarbij de grond in de binnenstad in het bezit van de Gemeente kwam en het Rijk nieuwe kazernes kon bouwen op het Molenveld ten oosten van Nijmegen. Hiertoe had de gemeente in 1901 het landgoed Amaliënstein en aangrenzende terreinen aangekocht. Dit werd geruild met het Rijk.

De aannemers Thunnissen en Kropman bouwden in 1905 aan de Groesbeekseweg "Infanteriekazerne nr.1", een gebouw in neorenaissance-stijl met een voorgevel van 130m. lang. In 1906 werd aan de Gelderselaan "Infanteriekazerne nr.2" gebouwd, volgens hetzelfde ontwerp, maar door aannemer Wassink uit Velp. In 1934 werden de namen veranderd in resp. "Krayenhoffkazerne" en "Generaal Snijderskazerne".

Intussen werden plannen gemaakt om ook de Koloniale Reserve uit de stad te verhuizen naar een aangrenzend terrein tussen Daalseweg, Dommer van Poldersveldtweg en Postweg. In 1910 werd door Prins Hendrik de eerste steen gelegd voor de naar hem vernoemde kazerne van de Koloniale Reserve, later het K.N.I.L.. Dit complex werd ontworpen door de Haagse architect Jan Limburg (1864-...) in de stijl van het rationalisme. Het initiatief om voor deze kazerne een particulier architect aan te wijzen was een unicum in de Nederlandse kazernebouw. Limburg zou later vooral bekendheid verwerven als exponent van de Nieuwe Haagse School.

De Prins Hendrikkazerne bestaat uit een hoofdgebouw, vier kazernegebouwen van gelijke vorm, een officierskantine, een kantine voor het burgerpersoneel, een commandantswoning, een achthoekig oefengebouwtje voor het tamboercorps, enkele magazijnen en werkplaatsen, vier toegangspoorten, waarvan één met wachtnissen en een met twee koepels bekroond hospitaal dat in 1992 is gesloopt. Het hoofdgebouw, de burgerkantine en de toegangspoorten van de Prins Hendrikkazerne vallen onder de rijksbescherming.

In 1948 nam de Koninklijke Luchtmacht de Krayenhoffkazerne en de Generaal Snijderskazerne in gebruik en in 1951 ook de Prins Hendrikkazerne. In 1953 werd hier de opleiding voor luchtmachtsoldaten, het Luchtmacht Instructie Regiment (LIR) opgericht, dat in 1961 werd omgedoopt tot LIMOS: Luchtmacht Instructie en Militaire Opleidingen School. In de naoorlogse periode zijn er diverse gebouwen bijgekomen.

Het complex is gelegen op een geaccidenteerd driehoekig terrein in Nijmegen-Oost, begrensd door de Koolemans Beijnenstraat, Groesbeekseweg, Gelderselaan, Postweg, Dommer van Poldersveldtweg, Daalseweg en Dunklerstraat. Beide hoofdgebouwen van de Krayenhoff- en Generaal Snijderskazerne liggen vrijwel in elkaars verlengde aan de Groesbeekseweg en de Gelderselaan. Het voorterrein wordt begrensd door een zwaar uitgevoerd smeedijzeren hekwerk op gemetselde voetmuren met gemetselde hekpijlers en wachthuisjes, dat ook om de hoek aan de Koolemans Beijnenstraat doorloopt. Aan deze zijde wordt het hekwerk onderbroken door het kledingmagazijn.

Tussen beide hoofdgebouwen ligt een laantje, dat aan weerszijden wordt geflankeerd door een rij oude acacia's en uitzicht biedt op de kantine, die oorspronkelijk over de volle lengte van de voorgevel een veranda had. Achter de acacia's liggen langgerekte aarden wallen, die de schuilkelders die zich hierin bevinden, camoufleren. De schuilkelders zijn in 1941 door de Duitsers die de kazerne hadden gevorderd, gebouwd, maar boden in het laatste oorlogsjaar bescherming aan de burgerbevolking uit de buurt. Langs de Koolemans Beijnenstraat en de Postweg liggen schuilkelders van hetzelfde type.

De bijgebouwen achter de neorenaissance hoofdgebouwen vertonen invloeden van deze stijl. Rechts van het hoofdgebouw van de Generaal Snijderskazerne ligt het Molenveld, een open exercitieterrein, dat aan de linkerzijde wordt begrensd door een gebogen rij van oude, taps toelopende, geschoren haagbeuken.

Aan de andere kant van het Molenveld liggen de gebouwen van de Prins Hendrikkazerne. Deze gebouwen liggen niet aan de verschillende straten, maar zijn grotendeels op het terrein gesitueerd. Alleen het hoofdgebouw met zijn 35m. hoge toren, dat is gelegen aan een driehoekig pleintje aan het einde van de Daalseweg, is zichtbaar vanaf de straat. Achter het hoofdgebouw liggen drie haaks op het hoofdgebouw gesitueerde kazernegebouwen. Achter het meest linkse van de drie ligt nog een kazernegebouw van hetzelfde type. Hier tegenover bevindt zich de officierskantine. Schuin achter deze twee gebouwen ligt de kantine voor het burgerpersoneel, die met haar door rondboogarcades afgesloten galerijen en loggia met hardstenen zuilen een bijzondere afsluiting van dit complex vormt.

Aan de Daalseweg, de Dommer van Poldersveldtweg en de Postweg bevinden zich vier toegangspoorten met geornamenteerde draaihekken tussen resp. gemetselde wachthuisjes en hekpijlers.

De twee hoofdgebouwen, het kledingmagazijn, de kantine, het hekwerk en de schuilkelders van de Krayenhoff- en de Generaal Snijderskazerne en het hoofdgebouw, de kantine voor het burgerpersoneel en de toegangshekken van de Prins Hendrikkazerne vallen onder de rijksbescherming. Andere complexonderdelen zijn wel van belang als onderdeel van het kazernecomplex, maar overstijgen het lokale belang niet.

Waardering

KAZERNECOMPLEX bestaande uit de Krayenhoff en de generaal Snijderskazerne gebouwd in resp. 1905-1906 in neorenaissance-stijl en de Prins Hendrikkazerne gebouwd door J. Limburg in 1909-1912 in de stijl van het rationalisme.

- Van architectuurhistorische waarde als in het exterieur goede en gave voorbeelden van kazernecomplexen in neorenaissance-stijl en rationalisme.

- Van stedenbouwkundige waarde als een belangrijk ruimtelijk-historisch element in het stadsdeel Nijmegen-oost. Van stedenbouwkundige waarde vanwege de markante ligging van de drie hoofdgebouwen en de hekwerken met wachthuisjes aan de Groesbeekseweg, Gelderselaan en de Daalseweg. Met name de twee 130m. lange voorgevels van de vrijwel in elkaars verlengde liggende hoofdgebouwen van de Krayenhoffkazerne en Generaal Snijderskazerne aan de Groesbeekseweg en de Gelderselaan en het hoofdgebouw van de Prins Hendrikkazerne aan de Daalseweg met zijn 35m. hoge toren bepalen het gezicht van de kazerne naar de stad. Het complex heeft ensemblewaarde vanwege de onderlinge samenhang tussen de verschillende onderdelen.

- Van cultuurhistorische waarde vanwege de bestemming en de verschijningsvorm die uitdrukking geven aan de betekenis van Nijmegen als garnizoensstad, als opleidingsplaats voor de Koloniale Reserve, later het K.N.I.L. De Prins Hendrikkazerne vormt als K.N.I.L. kazerne een herinnering aan het koloniale verleden van Nederland. De Prins Hendrikkazerne heeft bovendien zeldzaamheidswaarde, omdat zij is ontworpen door een particulier architect, een unicum in de Nederlandse kazernebouw.