Vredenoord, 's-Gravenhage
Omschrijving onderdeel 1. Hoofdgebouw (Jan Thijssenweg 13 te 's-Gravenhage.
Het in 1913 gebouwde landhuis is een ontwerp van de Rotterdamse architect J. van Wijngaarden. Het is ontworpen in een traditionele baksteenarchitectuur, die vooral bij landhuizen en villa's in het begin van de 20ste eeuw geliefd was. Op de begane grond en verdieping schuiframen met glas-in-lood (geel en off-white) in de bovenlichten. Alle vensters hebben rollagen en zijn van persiennes voorzien. Het huis staat op een rechthoekige plattegrond, heeft een kleine uitbouw aan de zuidzijde en een aangebouwde serre aan de westkant. Het heeft een omlopende natuurstenen plint en is gelegen op een opgehoogd gedeelte van het terrein. De voorgevel is gericht naar de Vliet. Het huis bestaat uit een begane grond, eerste verdieping en zolderverdieping onder een schilddak met een écaille leibedekking (schubvormige leien in Rijnse dekking). Schoorstenen met ijzeren kappen op de daknokken. Houten gootlijst op forse, gesneden consoles. Alleen het achterste gedeelte is onderkelderd. Het middendeel van de voorgevel ligt iets terug ten opzichte van de zijrisalieten die met een steekkapje aanlopen op het schilddak. Vier vensters op de begane grond en twee (in iedere risaliet één) vensters op de verdieping. Het terug liggende middengedeelte heeft op de verdieping een loggia met gemetselde borstwering, natuurstenen afdekking en vier houten zuilen met fantasiekapiteel die een licht gebogen dakje dragen. In het dakvlak een vijfdelig zoldervenster met glas-in-lood. In de linkerzijgevel bevindt zich de toegang tot het huis onder een houten afdakje op gesneden korbelen, aan het muurwerk bevestigd met gedraaide ijzeren stangen. Toegangspaneeldeur in neo Lodewijk XIV-stijl. Bovenlicht met glas-in-lood. Een venster naast de voordeur en twee op de verdieping. Stoep met twee natuurstenen treden en gemetselde balustrades met natuurstenen afdekplaten en dito bollen op de hoeken. In het dakvlak een vierdelig en enkelvoudig zoldervenster met glas-in-lood. De rechterzijgevel heeft op de noordwesthoek een rechthoekige serre met samengestelde vensters en openslaande deur met glas-in-lood in de bovenlichten. Hierboven een balkon met gemetselde borstwering, natuurstenen afdeklijsten en dito bollen op de hoeken. Naast de serre een eenvoudige entree (voorheen een venster). Op de verdieping een openslaande deur naar het balkon en twee vensters, alle met glas-in-lood in de bovenlichten. In het dakvlak zoldervensters met glas-in-lood. Aan de buitenzijde markiezen. De achtergevel is van een uitbouw voorzien waarin de oorspronkelijke toegang voor het personeel tot de kelder en dienstvertrekken waren ondergebracht. Op een gedeelte van de uitbouw ligt een plat dak met gemetselde borstwering, natuurstenen afdekplaten en dito bollen op de hoeken. Vensters met luiken op begane grond en verdieping en drie hoge lichten met glas-in-lood die het trappenhuis verlichten. Kleine venstertjes voor de verlichting van de WC's.
De indeling van het interieur is uit de bouwtijd en is als volgt. Alleen het achterste gedeelte van het huis is onderkelderd. Toegang tot de kelders thans onder de hoofdtrap, voorheen bevond zich de keldertrap tussen keuken en dienkamer. Uitgang naar buiten aan de zuidzijde. De kelders zijn voorzien van troggewelfjes tussen ijzeren balken. De kelders deden dienst als wijnkelder (uitbouw aan de zuidzijde), provisiekelders en brandstoffenkelder. Aan de voorzijde van het huis liggen op de begane grond drie vertrekken naast elkaar, van oost naar west een studeerkamer met diepe kast, een grote salon (ontvangkamer) die met dubbele schuifdeuren in verbinding staat met de huiskamer en de in het verlengde daarvan liggende serre. De drie kamers en de serre hebben alle een stucplafond met geprofileerde omlopende lijst en een ronde geprofileerde lijst in het midden. Zij waren alle van schouwen voorzien. Houten lambrisering onder de vensters en schuifluiken voor de vensters. Paneeldeuren met geprofileerde omlijstingen. De serre is aan drie zijden van glas-in-lood ramen voorzien; natuurstenen plinten. De dubbele deur van de eetkamer naar de serre was met een rolluik 's-winters afsluitbaar. Achter deze vertrekken bevindt zich achter de voordeur over vrijwel de gehele breedte een met marmeren platen belegde gang die is onderverdeeld in een vestibule en een hall met trappenhuis. De gang is met bogen met glazen deuren onderverdeeld. Het laatste gedeelte van de gang, achter de huiskamer, was oorspronkelijk als 'dienkamer' in gebruik, een tussenkamer tussen de huiskamer die tevens als eetkamer dienst deed en de keuken. In het achterste gedeelte van het huis bevindt zich naast de voordeur een vertrek dat als spreekkamer diende. Daarnaast twee in elkaar overlopende kleine vertrekjes waarin de WC en een vertrekje met een wastafel waren ondergebracht. Vervolgens het over twee verdiepingen opgaande trappenhuis. De trap van drie vluchten heeft een houten gecanneleerde trappaal en een balustrade van kleine balustertjes in 18de-eeuwse trant. Het trappenhuis wordt verlicht door langgerekte glas-in-loodramen. Balkenplafond met gestucte velden. De zuidwesthoek van het huis wordt in beslag genomen door de dienstafdeling met de keukens. Dit deel is ingrijpend verbouwd. Op de verdieping bevinden zich vertrekken die in gebruik waren als slaap-, linnen- en badkamers. Ook hier een WC annex wasruimte als beneden. Alle slaapkamers hadden een schouw. Afgezien van de indeling zijn hier geen opmerkelijke architectonische details overgebleven. De zolder is voor een deel afgeschoten met kamertjes.
Waardering
Het HOOFDGEBOUW op de historische buitenplaats Vredenoord is van belang:
- wegens zijn ouderdom;
- wegens de kenmerkende landhuisarchitectuur uit het begin van de 20ste eeuw;
- als onderdeel uit het oeuvre van architect J. van Wijngaarden;
- wegens de gaaf bewaarde, oorspronkelijke indeling;
- wegens de ensemblewaarde als onderdeel van de buitenplaats en de funtioneel-ruimtelijke relatie met de overige opstallen.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving van het complex In aanleg en structuur gaaf bewaard gebleven buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), KOETSHUIS (3), TUINMANSWONING (4), DIENSTWONING (5), FOLLY (6), HEK (7), TUINMUUR (8).
Inleiding
De buitenplaats Vredenoord is gelegen aan de Delftse Vliet in de Nieuwe Broekpolder te Rijswijk (thans 's-Gravenhage) die deel uit maakt van het hoogheemraadschap Delfland. Het kustgebied was vanouds bewoond. De meeste nederzettingen lagen op de strandwallen. Tussen de 10de en 14de eeuw begon vanuit de strandwallen de ontginning van het achterliggende veengebied in langgerekte stroken. Ten behoeve van de afwatering werden kanalen gegraven waarin het water aanvankelijk op natuurlijke wijze kon afvloeien. Deze kanalen groeiden vaak uit tot belangrijke transportwegen, zoals ook de Vliet tussen Delft en Den Haag. Langs die transportroutes ontstonden in de 17de, maar vooral in de 18de eeuw talrijke buitenplaatsen. Het middeleeuwse verkavelingspatroon is bepalend geweest voor de structuur van de parken bij de buitenplaatsen.
In het begin van de 17de eeuw stond op het terrein waar zich thans de buitenplaats Vredenoord bevindt volgens een kaart uit 1712 een boerderijcomplex, bestaande uit een L-vormige boerderij met twee kapbergen. In 1732 wordt het bezit verkocht. Het blijkt intussen uitgebreid te zijn met een herenhuis en een aantal opstallen. De bij de verkoop horende omschrijving luidde bij die gelegenheid: 'een heerenhuis, tuin, boomgaard, stal, huismanswoning, bouwhuis, schuur, bargen, erven en werf, met omtrent tweeëntwintig morgen wei, hooi of teelland, gelegen aan en achter de hiervoor beschreven woning'. Een forse uitbreiding tot een plaats van vermaak vond plaats tussen 1732 en 1759. In het laatste jaar werd het goed bij een verkoop omschreven als: 'een buitenplaats genaamt Alphensrust [naar de eigenaar Cornelis van Alphen die het in 1732 had gekocht] bestaande in een heerenhuys, stal, koets en speelhuys, tuyn en boomgaard met visryke vyver groot drie mergen (...) mitsgaders een nieuwe boerenwoning daar aan gehoorende, bestaande in een huysmans wooninge, stallinge voor omtrent veertig beesten, bergen, schuur, werf en kaarn moole...'. Op een kaart van omstreeks 1750 ziet men het huis op rechthoekige plattegrond liggen aan de zuidoostzijde van de Vliet, met daarachter een boerenwoning, een grote stal en nog een paar kleine gebouwtjes. Het langgerekte, van noordwest naar zuidoost lopende terrein is in verschillende vakken opgedeeld door lange en dwarse lanen waarbinnen een 'tuyn', 'boomgaard' en 'visryke vyver' zijn gesitueerd. Ten noordoosten van het huis, aan de weg langs de Vliet ligt het 'speelhuys', een tuinkoepel op zeshoekige plattegrond. In 1759 wordt Alphensrust weer verkocht. De naam verandert in Hoflust, voor het overige blijft de omvang van het bezit hetzelfde. In 1796 volgt een nieuwe wisseling van eigenaar. De omschrijving bij het transport luidt dan: 'de Hofstede bevorens genaamd Hoflust doch thans Vredenoort, met deszelfs Heeren Huizinge, Boomgaard, vijvers, plantagiën en verdere getimmertens te samen groot vier mergen, 492 roeden, (...) benevens een Boerenwooning met deszelfs stallinge, Bargen en Wagenhuis (...)'.
In de eerste decennia van de 19de eeuw veranderde de omgeving van het huis. De boerderij werd afgebroken. De weg kwam daarmee vrij voor de schepping van een moderne buitenplaats, zonder een overheersend agrarisch karakter. De tuin is de eerste die onder invloed van de moderne ideeën wordt veranderd. Op de kadastrale minuut van Rijswijk uit 1819 (getekend in 1812) is te zien dat de lijnen van het formele park vrijwel zijn verdwenen en een landschappelijke structuur domineert. Binnen de strakke structuur van de rechte verkaveling slingert zich een driearmige vijver met een eiland op de plaats waar in de 18de eeuw het kanaal lag. Aan de zuidwest- en noordoostkant zijn de rechte lanen golvend gemaakt. Die situatie is tot op heden vrijwel ongewijzigd. De lange formele laan vanaf het (niet meer aanwezige) speelhuys in zuidoostelijke richting is nog steeds aanwezig. Halverwege, ter hoogte van de moestuin staat een opstal op rechthoekige plattegrond: de oranjerie, volgens de bijbehorende verklaring. De modernisering van het huis volgde al spoedig. In 1826 wordt de Delftse wethouder Hendrik van Berckel eigenaar van Vredenoord. Hij geeft in hetzelfde jaar architect Pieter Adams de opdracht tot het verbouwen van het herenhuis en het koetshuis. Het grote huis werd opgetrokken in de strakke neoklassieke stijl van die dagen. Het werd echter in de 20ste eeuw door brand verwoest en in 1913 ontstond een nieuw huis naar ontwerp van de Rotterdamse architect J. van Wijngaarden, dat nog steeds bestaat. Het park zou geen wezenlijke wijzigingen meer ondergaan. De tuinkoepel aan de Vliet bestaat niet meer. De voormalige oranjerie is omstreeks 1960 door een nieuw gebouw vervangen. Dit valt buiten de bescherming.
De omgrenzing van het complex. Aan de noordwestzijde ligt de grens langs de Jan Thijssenweg, de begrenzing aan de zuidwest-, noordoost- en zuidoostkant volgt de kavelsloten. Op de bijbehorende kaart is de omgrenzing aangegeven.
Waardering
De historische buitenplaats Vredenoord is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:
- wegens de ouderdom;
- wegens het hoofdgebouw uit 1913;
- wegens bij de buitenplaats horende opstallen als koetshuis, tuinmanswoning en dienstwoning;
- wegens de gaaf bewaarde, vroeg 19de-eeuwse tuinaanleg die over de formele aanleg is heengelegd;
- als onderdeel van de reeks historische buitenplaatsen tussen Voorburg en Delft langs de Vliet;
- wegens de visuele samenhang tussen de verschillende componenten.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Landhuis | Kastelen, landhuizen en parken | Kasteel, buitenplaats | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Jan Thijssenweg | 13 | – | 2495 AH | 's-Gravenhage | Jan Thijssenweg 13 | – | Ja |
Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
---|---|---|---|
Kastelen, landhuizen en parken | Kasteel, buitenplaats | – | – |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | BK | 3711 | – | 's-Gravenhage |
– | BK | 3709 | – | 's-Gravenhage |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1914 | 1914 | – | vervaardiging |