Inleiding

19e-eeuwse BEGRAAFPLAATS, onderdeel van het complex Algemene begraafplaats Jaffa. De begraafplaats is in 1868 gesticht als particuliere begraafplaats op het grondgebied van de inmiddels opgeheven gemeente Vrijenban. Initiatiefnemers tot de stichting waren de heren D. Houtzager (ook de eerste gemeentelijke directeur van de begraafplaats), G. de Ronde en B. Veth jr., die de aanleg lieten ontwerpen door de gemeentearchitect C.J. de Bruyn Kops. De ook in 1868 gebouwde directeurswoning werd in 1874, toen de begraafplaats door de gemeente werd overgenomen, de woning van de gemeentelijke begraafplaatsbeheerder. De begraafplaats nam in 1874 de functie over van de in dat jaar gesloten Gemeentelijke Begraafplaats de Haagpoort (ter plaatse van het huidige Kalverbos) en heette vanaf dat moment de Algemene Begraafplaats Jaffa. De bescherming van rijkswege beperkt zich tot het oudere, zuidelijke deel van de begraafplaats.

Omschrijving

De negentiende-eeuwse aanleg van de begraafplaats met rechte en slingerpaden en een groot cirkelvormig perk met familiegraven is omgeven door een brede sloot en een dichte groensingel. Centraal tussen de oude aanleg en de latere uitbreiding staat de aula uit 1930. Door de toepassing van geometrische perken is de oude aanleg van de begraafplaats, ten zuiden van de aula zeer karakteristiek voor de periode. De grote diversiteit aan negentiende en vroeg twintigste-eeuws, in verschillende soorten natuursteen, brons, zink, ijzer en marmer uitgevoerde enkele en familiegraven, alsmede de variatie aan loof- en naaldbomen en struiken dragen bij aan het bijzondere karakter van de begraafplaats. De meeste graven zijn karakteristiek voor de tijd waaruit ze dateren. Derhalve zijn er zowel graven met eenvoudige staande of liggende zerken met slechts een tekst, als stenen met reliëfs, beeldhouwwerk in natuursteen en brons en graftekens in de vorm van grafvazen, afgeknotte zuilen, tombes, urnen, obelisken etc. op de begraafplaats te vinden. Het te beschermen gedeelte van de begraafplaats ligt ten zuiden (rechts) van de aula, is min of meer rechthoekig met een uitstulping in de hoek Mekelweg-Christiaan Huygensweg en ligt globaal genomen tussen de in rechte lijnen met elkaar verbonden graven van Rodenburg (bij de aula), de familie Sinke (II-G, noord-oosthoek), de familie Fröhlich (zuid-oosthoek) en van daaruit naar de zuidwesthoek Mekelweg-Christiaan Huygensweg.

Waardering

De begraafplaats is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische, de stedenbouwkundige en de architectuurhistorische waarde.

De begraafplaats heeft cultuurhistorische waarde omdat zowel de aanleg als de grote diversiteit aan graven een goed beeld geven van de ontwikkeling van de grafcultuur in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw. Als zodanig is de begraafplaats representatief voor de geschiedenis van de ter aarde bestelling in Nederland in de betreffende periode.

De begraafplaats heeft stedenbouwkundige betekenis vanwege de specifieke aanleg in het stedelijk gebied. Er is bovendien sprake van ensemblewaarde vanwege de visuele en de functionele samenhang met de directeurswoning.

De begraafplaats heeft architectuurhistorische waarde vanwege de bijzondere aanleg en vanwege de vormgeving, detaillering en materiaalgebruik van een groot aantal graven.

De begraafplaats is tevens van belang vanwege de herkenbaarheid en de grote mate van gaafheid.