Complexomschrijving

Inleiding

Het complex "Meelfabriek Latenstein" bestaat uit een FABRIEKSGEBOUW (complexonderdeel 1) en een SILOGEBOUW (complexonderdeel 2). De bouw vond plaats in de periode 1948-1952 in opdracht van de Centrale der Nederlandse Verbruikscoöperaties, in 1947 voortgekomen uit de vroegere Handelskamer van de Nederlandse Coöperatieve Bond. Het ontwerp werd geleverd door ir. J.J.M. Vegter die hierbij voor de constructies samenwerkte met ir. A. Aronsohn. Het functionele programma voor de fabriek heeft Vegter verwerkt in een modern opgezet fabriekscomplex waarbij industriële efficiëncy gecombineerd is met een bijzondere kwaliteit in de vormgeving. Het complex is gesitueerd aan de Rijnhaven in een bedrijvenstrook aan de noordzijde van het schiereiland Katendrecht. Het van oorsprong negentiende-eeuwse havengebied op de linker Maasoever van Rotterdam werd na de Tweede Wereldoorlog in snel tempo heropgebouwd. Langs Maas- en Rijnhaven concentreerde zich voor- en na de Tweede Wereldoorlog graanverwerkende industrie. De meelfabriek Latenstein vormt in het gebied een imposant voorbeeld van industriële bouwkunst zoals die na de oorlog in de Rotterdamse haven ontstond. Op het fabrieksterrein werd aan de landzijde uitbreidingsruimte gereserveerd. Deze is in 1964 deels benut voor een grote uitbreiding aan het graansilogebouw, eveneens naar ontwerp van architect Vegter. De uitbreiding bestaat uit achtkantige graancellen en levert door de expressieve vormgeving van de gevels en het kubusvormige motorenhuis een bijzondere bijdrage aan het silhouet van het fabriekscomplex in het havenlandschap. Het gebouw uit 1964 valt buiten de bescherming van het complex vanwege het ontbreken van de wettelijk vereiste leeftijd van vijftig jaar.

Omschrijving

Het complex bestaat uit een parallel aan de haven gesitueerd langgerekt FABRIEKSGEBOUW en een achterliggend SILOGEBOUW voor de opslag van graan. Het fabriekscomplex is conform de oorspronkelijke functie en afhankelijkheid van vaarwater pal aan de haven gevestigd. De fabriek is ter plaatse van een knik in het schiereiland gesitueerd in de bedrijvenstrook langs de noordelijke kade. Het fabrieksterrein wordt aan de zuidzijde begrensd door de Veerlaan, één van de oost-west gerichte hoofdontsluitingen van Katendrecht. Door de verschijningsvorm van de gebouwen vormt het complex een dominant element in het havenlandschap aan de zuidzijde van de Rijnhaven. De graansilo is aan de zuidoostzijde op korte afstand van het fabrieksgebouw gesitueerd. Een luchtbrug verbindt de complexonderdelen ter hoogte van de eerste verdieping. Het fabrieksgebouw heeft een hoger opgetrokken westelijk volume, waarop van oorsprong de naamsaanduiding "CO.OP", terwijl aan de oostzijde de achterliggende graansilo door het bekronende motorenhuis voor een hoogteaccent zorgt. Dit motief wordt op een grotere schaal herhaald in de uitbreiding uit 1964. Bepalend voor het ontwerp van het complex is de organisatie van de opeenvolgende functionele stadia van het oorspronkelijke productieproces van oost naar west. Het complex kenmerkt zich verder door een in de gevels overwegend zichtbaar gebruik van gewapend beton waarvan de toepassingswijze per functioneel onderdeel van de fabriek varieert. Die afwisseling is benut voor de architectonische uitdrukking van het gebouw en uit zich bijvoorbeeld in de contrastwerking tussen gesloten vlak afgewerkte betonnen gevels en geveldelen met een open karakter waarbij de betonconstructie van kolommen en balken is ingevuld met glas. Behalve de met glijbekisting opgetrokken cilindrische graansilo's komen in het fabrieksgebouw vierkante silo's (voor ruwe tarwe) en vrijwel vierkante silo's met inwendig afgeronde hoeken (bloem) voor.

Waardering

Meelfabriek Latenstein uit 1948-1952, bestaande uit een FABRIEKSGEBOUW en een achtergelegen SILOGEBOUW met ronde graansilo's, van algemeen belang als toonbeeld van de wederopbouw vanaf 1940:

- vanwege de cultuurhistorische betekenis als bijzondere uitdrukking van het herstel van industrie en economie na de Tweede Wereldoorlog, in het bijzonder van de voedselproductie in Nederland;

- vanwege de cultuurhistorische en typologische waarde als goed en grotendeels gaaf bewaard voorbeeld uit de wederopbouwperiode van een, vanuit de verbruikscoöperaties gesticht, modern opgezet fabrieksgebouw voor de graanverwerkende industrie;

- vanwege de architectuurhistorische waarde wegens bijzondere kwaliteiten van het architectonisch ontwerp en de zorgvuldige uitwerking met moderne middelen van de utilitaire eisen van het productieproces in de vormgeving en constructiewijze van het complex, waarbij elk deel een eigen constructieve en architectonische karakteristiek heeft en wat verder onder meer tot uitdrukking komt in de afwisseling van vlakke en open expressief vormgegeven bouwdelen;

- vanwege de architectuurhistorische waarde als onderdeel van het vroege oeuvre van architect J.J.M. Vegter;

- vanwege de bouwtechnische betekenis door het samenstel van verschillende moderne betonconstructies in het gebouw, waarbij onder andere de toepassing van glijbekisting kenmerkend is en het voorkomen van verschillende typen silo's, zodat ook sprake is van illustratiewaarde;

- vanwege de stedenbouwkundige betekenis van het complex door de hoge beeldbepalende waarde van fabrieksgebouw en silogebouw in het historische industrielandschap aan de Rijn- en Maashaven waarin ook de ensemblewaarde in relatie tot de silouitbreiding uit 1964 van belang is.