Inleiding

Complex van de gemeentelijke begraafplaats 'Essenhof', bestaande uit een TOEGANGSPARTIJ, DIENSTWONING, HEULBRUG MET HEK, historische AANLEG met padenstelsel, grafvelden en graftekens en een AULA, gelegen binnen het zwartomlijnde gedeelte van de bijbehorende kaart.

De in 1828 aangelegde, op 1 juli 1829 in gebruik genomen algemene begraafplaats Essenhof ligt op het terrein van het voormalige landgoed Blauwhuis tussen de Dubbeldamseweg Zuid, de Mariastraat en de Nieuweweg. De begraafplaats is aangelegd volgend op het Koninklijke Besluit van 1827, waarin werd bepaald dat er in het vervolg niet meer in kerken begraven mocht worden. De entree van het oorspronkelijke deel van de begraafplaats aan de Dubbeldamseweg Zuid bevindt zich achter een hek en een dienstwoning, die deel uitmaakten van het voormalige landgoed en grenzen aan een vijverpartij met begroeide eilandjes. De eerste aanleg, met eenvoudige, rechthoekige perken, is ontworpen door J. Smits Jzn. Het ontwerp voor de toegangspartij en de heulbrug met hek (noordoostzijde) naar de begraafplaats was van H. Boet. In 1869 is aan de andere kant van de zuid-oostelijke begrenzing (Nieuweweg) van de algemene begraafplaats een Joodse begraafplaats aangelegd. In de jaren dertig en vijftig van de twintigste eeuw werd de begraafplaats aan de zuidzijde uitgebreid waarbij de zuidelijke omgrachting gedempt werd. Bij de eerste uitbreiding van de begraafplaats in 1938-1939 is aan het einde van de middenas van de oude aanleg, op de uitbreiding zelf, een door architect A.J. Argelo ontworpen aula gebouwd. Aan het eind van de twintigste eeuw werden op de uitbreiding van de begraafplaats een crematorium en een uitvaartcentrum gebouwd.

Omschrijving van het complex

Een complex van een vroeg negentiende-eeuwse algemene Begraafplaats, met een uit de aanlegtijd daterende toegangspartij (brug met hek). De aanleg van het beschermde gedeelte van de begraafplaats kenmerkt zich door een rechtlijnig assenstelsel, met op de grafvelden een grote diversiteit aan negentiende-, twintigste en zelfs eenentwintigste-eeuwse grafmonumenten. Op het historische deel zijn vanaf de jaren vijftig enkele nieuwe, verhoogde grafvelden aangelegd, de laatste in de jaren negentig. Deze delen zijn voor de bescherming van ondergeschikt belang. Aan het einde van de hoofdas is op de overgang naar de uitbreiding van de begraafplaats een aula uit de jaren dertig van de twintigste eeuw gesitueerd.

Waardering van het complex

- Het complex is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische, funerairhistorische, architectuurhistorische en de situationele waarde.

- Het complex heeft cultuurhistorische waarde als een bijzondere uitdrukking van een typologische ontwikkeling in de geschiedenis van de ter aarde bestelling in Nederland.

- Het complex heeft funerairhistorische waarde als voorbeeld van een sobere aanleg met een ontwikkelingsgeschiedenis die tekenend is voor de funeraire cultuur in Nederland.

- Het complex heeft architectuurhistorische waarde vanwege de voor de bouwtijd karakteristieke gebouwde elementen en vanwege de vormgeving van de diverse graftekens, waarin de ontwikkeling van het grafteken in Nederland goed is te volgen.

- Het complex heeft ensemblewaarde vanwege de visuele en de functionele samenhang tussen de samenstellende onderdelen en vanwege de relatie met onderdelen van het voormalige landgoed.

- Het complex is tevens van belang vanwege de grote mate van gaafheid van een aantal negentiende-eeuwse onderdelen als wel vanwege de ontwikkelingsgeschiedenis.