Een bouwkundig adviseur heeft net als een architect een adviserende en coördinerende rol en kan de bouwdirectie voor zijn rekening nemen. Hij/zij benadert dan de benodigde adviseurs zoals de installateur of constructeur en neemt tijdens de uitvoering de leiding op zich. Bij kleinere projecten, zoals een onderhoudsbeurt is niet altijd een architect of bouwkundig adviseur betrokken. 

Aandachtspunten bij de selectie van een architect of bouwkundig adviseur:

• Bedenk om wat voor soort opdracht het gaat en ga met een gespecialiseerd bureau in zee. Zoek naar vergelijkbare projecten en kijk welke architect erbij betrokken was. Op de website van de ERM vind u gecertificeerde bureaus. 
• Besef dat er een verschil is tussen een restauratiearchitect en een architect. Restauratiearchitectenbureaus hebben specifieke profielen. Zo is het ene bureau gespecialiseerd in 17e-eeuwse grachtenpanden en het andere in 19e-eeuwse industriële architectuur.
• Vraag referenties, zowel referentieprojecten als referenties van andere opdrachtgevers.
• Houd uw opties open en wees kritisch: vergelijk offertes van meerdere bureaus en ga in gesprek om erachter te komen of het klikt en de adviseur/architect goed begrijpt wat uw wensen zijn.

De aanvraag van een omgevingsvergunning beïnvloedt de planning en de complexiteit van een project. Zoek dan ook bijtijds uit of u voor uw ingreep een vergunning nodig hebt. U kunt dit zelf doen door middel van de vergunningencheck op de website van het Omgevingsloket. Let op: in dit stadium is het nog niet nodig om een vergunning aan te vragen. Hebt u echter een vergunning nodig, dan kan het zinvol zijn om vóór de planvorming met uw gemeente in gesprek te gaan over wat er mogelijk is en wat niet.

Overleg met de gemeente
In een gesprek met de gemeente kunnen de volgende onderwerpen aan de orde komen:

• Het plan. Wat wilt u precies doen? U hoeft tijdens dit gesprek nog geen kant-en-klaar ontwerp te hebben, als u maar op hoofdlijnen weet wat u van plan bent. Bij de gemeente kunnen ze u adviseren over wat er bij uw monument wel en niet mogelijk is.
• Verplicht bouwhistorisch onderzoek. Soms is een bouwhistorisch onderzoek verplicht bij het aanvragen van een omgevingsvergunning van een beschermd monument of bij pand in een beschermd stads- en dorpsgezicht. Vraag dit na bij uw gemeente.
• Financiering. U kunt ook informeren naar de financiële mogelijkheden (zie stap 3). Bij de gemeente heeft men vaak zicht op lokale en provinciale fondsen waar u eventueel gebruik van kunt maken. In sommige provincies moet de gemeente het project voordragen voor subsidie.
• Archeologie. Als uw werkzaamheden raakvlakken hebben met archeologie kunt u dit ook tijdens het overleg bespreken. U kunt met archeologie te maken krijgen als er sprake is van een hoge archeologische verwachting of van werkzaamheden onder het maaiveld, bijvoorbeeld in het geval van funderingsverbetering. Het is aan te raden om ook dit bij uw gemeente na te gaan.

Aan de hand van de oriëntatiefase en het vooronderzoek gaat de architect of bouwkundig adviseur aan de slag met een concreet plan.

Afhankelijk van de omvang en de bouworganisatievorm kan in deze fase ook al een aannemer worden betrokken. Bij onderhoud en bij kleinere klussen (denk aan het vernieuwen van voegwerk of een dakgoot) maakt de eigenaar vaak samen met de (gespecialiseerde) aannemer het plan. Hieronder staan de stappen in het geval van een uitgebreid (ontwerp)traject zoals bij een verbouwing of restauratie.

Voorlopig ontwerp (VO)
De architect maakt een voorlopig ontwerp naar aanleiding van gesprekken waarin u als eigenaar uw wensen heeft toegelicht. Het is de taak van de adviseur of architect om kritisch en met een open blik te kijken naar de mogelijkheden die het pand biedt.

Vooroverleg met de gemeente
Bij meer complexe projecten is het mogelijk om meerdere keren vooroverleg te voeren. Eerst aan het begin van het traject (zie stap 3) en vervolgens als het voorlopig ontwerp gereed is. De gemeente geeft aan of overleg met de plaatselijke monumentencommissie en/of de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed nodig is en coördineert dit. 

Definitief ontwerp (DO)
Aan de hand van uw wensen en eventueel het vooroverleg met de gemeente wordt het voorlopig ontwerp bijgesteld en uitgewerkt tot een definitief ontwerp. Wanneer dat gereed is, kan er een omgevingsvergunning worden aangevraagd (zie stap 6).

Pagina's en publicaties die u met planvorming helpen:

• Verschil tussen een bouwteam en geïntegreerde contractvorm​​​​​​
• Restauratieladder: conserveren, repareren of vernieuwen
• Technische gidsen van Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed over instandhouding

Voor bijna elke wijziging aan een beschermd monument heeft u een omgevingsvergunning nodig. Niet alleen voor een grote verbouwing, maar ook voor een eenvoudige schilderklus. In stap 2 heeft u al onderzocht of u een omgevingsvergunning nodig heeft. Lees hier meer over de omgevingsvergunning. 

Houd er rekening mee dat een vergunning aanvragen tot wel 6 maanden kan duren. Vraag de vergunning dus op tijd aan.

Tijdens de uitvoering kunt u voor onverwachte verrassingen komen te staan. Een goede communicatie met uw uitvoerende partij(en) is dan ook essentieel. Wanneer de architect of bouwkundig adviseur de directie voert, heeft hij/zij de regie over het bouwproces. Hiermee wordt u zorg uit handen genomen. Toch is het aan te raden om als eigenaar mee te blijven kijken.

Ruimte in het budget
In de uitvoering is het belangrijk om korte lijnen te hebben met degene die het budget beheert. Het kan voorkomen dat u voor verrassingen komt te staan. Welke ruimte biedt het budget? Moeten andere werkzaamheden komen te vervallen? Wat als er toch monumentale waarden worden aangetast? 

Verzekering
Het is raadzaam uw verzekeringen goed te controleren. Tijdens de restauratie is een CAR-verzekering aan te raden. Deze verzekering dekt veel voorkomende risico’s tijdens een restauratie.

Wilt u beginnen met het verduurzamen van uw monument? Ook een kleine investering in uw tijd en geld maakt al een groot verschil. Wij helpen u graag op weg met tips, ervaringen en veel praktische informatie over duurzaamheid. Ontdek de mogelijkheden voor verduurzaming van uw monument met de Zelfscan Duurzaam Monument!