Inleiding

Nederlands hervormd KERKGEBOUW, gebouwd in 1875 naar ontwerp van architect A.T. van Wijngaarden. Het kerkgebouw staat aan de zuidzijde van de Dr. Nuijensstraat, geheel vrij op een perceel ongeveer vijftien meter van de rooilijn, door een sloot en een gietijzeren toegangshek gescheiden van de weg. In 1974 werden er enkele werkzaamheden aan de kerk verricht, waaronder herstel van de toren, schilderwerk, verwijderen van de tussenwanden uit de consistorie.

Omschrijving

De eenbeukige kerk met fronttoren is op vierkante plattegrond over vier traveeën uit rode baksteen opgetrokken (in staand verband) met zadeldak gedekt (blauwe Hollandse pan). Het portaal bevindt zich in de korte noordwestgevel in de vooruitspringende toren. Tegen de achterzijde (ZO) ligt een lagere rechthoekige consistorie. Het schip heeft rondom een gecementeerde sokkel. De voorgevel (NW) wordt gedomineerd door de naar voren geplaatste toren in de middenas van de kerk. Deze toren is opgebouwd uit twee vierkante geledingen en een houten bekroning. De onderste bevat het portaal met dubbele deur en een rondboogvenster erboven, samen door een profiellijst omgeven. Klokkenstoel met klok van Claudy Fremy, 1684, diam. 93 cm. Mechanisch torenuurwerk van Van Bergen, 1875.

Twee diagonaal geplaatste steunberen staan op de hoeken. De geleding daarboven met venster en uurwerk, welke eveneens in een omlijsting zijn gevat, wordt bovendaks beëindigd door een geprononceerde lijst. De houten torenbekroning bestaat uit een achthoekige klokkestoel met galmgaten in rondbogen en een spits, waarop een windroos en haan zijn gezet. De muurvlakken ter weerszijden van de toren vertonen een blindvenster met dezelfde tracering als de vensters in het schip. Op de beide hoeken de geschilderde steunberen, welke de brede daklijst opnemen en eindigen in een piramidale versiering. De zijgevels (ZW en NO) zijn identiek. De vier traveeën, verdeeld door vlakke steunberen, bezitten telkens een venster dat door stijlen in drieën is gedeeld en verder door ruitvormige roedenverdeling met kleurloos glas is gevuld. De achterzijde (ZO) van de eenbeukige kerkruimte is recht beëindigd. In de top zit een klein rozetvenster, dat licht in de kap laat. Hiertegenaan is een lage consistorie onder schilddak gebouwd, met deur en ramen.

Het interieur van de kerk ontsluit zich na de hal van het voorportaal. Deze hal over de gehele breedte van de kerk wordt ingesloten aan de ene kant door portaal en opbergruimten en trap naar het orgelbalkon boven de hal, en aan de andere kant door een wand die de afscheiding naar de kerkruimte vormt. Het stucwerkplafond met rozetten wordt gedragen door twee grote en rijk met bladwerkmotieven geornamenteerde consoles en door twee ranke gemarmerde korintische zuiltjes tegen de scheidingswand. In de beide zijmuren komen de ramen net onder het balkon uit en verlichten zo de hal. Op de houten vloeren in de kerk, waarvan het deel rond de kansel verhoogd is, zijn groen geschilderde houten banken tegen de zijwanden en in het midden van de kerk gezet, en enkele rijen stoelen. De muren zijn wit gepleisterd. Tegen de noordwestelijke muur staat een orgel met bewerkte kast in 1883 gebouwd door H.L. Van Dam en Zonen te Leeuwarden opgenomen in de balustrade, welke is opgebouwd uit panelen; deze rust op de scheidingswand, die voorzien is van een gemarmerde kroonlijst. Langs de zijwanden werd er een lambrisering aangebracht voor zover er banken tegenaan staan. De ramen kunnen door gordijnen afgeschermd worden. Tegen de blinde zuidoostmuur staat een zeshoekige kansel, naar de achterliggende aanbouw en daarnaast weer hangen psalm- en gezangenborden. Het stucplafond, dat verdeeld is in grote velden en vier opengewerkte rozetten bevat, heeft een gedrukte boogvorm. Deze overspant niet de gehele ruimte maar wordt gedragen door grote, vlakke consoles en wordt versterkt door trekstangen. Er hangen twee koperen kronen in de ruimte. Het toegangshek is van gietijzer en gepolychromeerd. In het hek zijn vergankelijkheidssymbolen verwerkt zoals zeis, zandloper, omgekeerde fakkel en vlinder.

Waardering

De kerk met bijbehorend toegangshek is van algemeen belang uit cultuur en architectuurhistorisch oogpunt: als zeldzaam geworden authentiek voorbeeld van een eclectische kerk uit het derde kwart van de 19de eeuw; door de gaaf bewaard gebleven hoofdvorm met karakteristieke toren; vanwege de detaillering van de voorhal; vanwege het authentiek bewaard gebleven interieur. De kerk heeft een belangrijke situationele waarde.