Kasteel Renswoude, Renswoude

HOOFDGEBOUW (Kasteel Renswoude).

Het huidige hoofdgebouw (kasteel Renswoude) van de historische buitenplaats Renswoude, gelegen op een thans deels omgracht kasteeleiland, dateert in oorsprong uit ca. 1654. In dit jaar werd, waarschijnlijk ter plaatse van het voorgaande slot dat ook wel de Borchwal werd genoemd, het huidige kasteel Renswoude in Hollands-classicistische stijl gebouwd. Het ontwerp van het huis wordt toegeschreven aan de Utrechtse bouwmeesters Gijsbert Theunisz. van Vianen en Pieter Jansz. van Cooten. Het onderkelderde kasteel heeft een rechthoekige plattegrond en is twee bouwlagen hoog. De hoofdmassa van het kasteel bestaat uit twee evenwijdig geplaatste vleugels, die overkapt worden door met leien gedekte zadeldaken en afgesloten worden door bakstenen topgevels. De voorgevel wordt aan beide zijden geflankeerd door een wat naar voren springende hoektoren. De beide hoektorens hebben een jongere bouwdatum en dateren van vòòr 1705. De voorgevel is voorzien van een drie traveeën brede middenrisaliet die tot een vierkante toren van vijf bouwlagen is uitgebouwd. De toren wordt overkapt door een met leien gedekt zadeldak, bekroond door een vergulde bol. De achtergevel is voorzien van een middenrisaliet met fronton en is deels wit gepleisterd, vanwege het effect dat in de spiegeling van het water ontstaat. Joost Gerard Taets van Amerongen verbouwde het huis vanaf 1816, waarbij hij onder meer een aantal oorspronkelijke vensters verving door empire-schuiframen. Zijn zoon Maximiliaan Jacob Leonard Taets van Amerongen liet de hele voorgevel van empirevensters voorzien en liet tevens ter breedte van de risaliet een buitentrap met bordes en veranda aanleggen. Tijdens een in 1976 grotendeels voltooide restauratie werd de voorgevel weer voorzien van kruiskozijnen -waarvan een aantal van onderluiken is voorzien-, werd de buitentrap teruggebracht naar zijn oorspronkelijke proporties en werd de veranda verwijderd. In 1985 verwoestte een uitslaande brand delen van het interieur en de kapconstructie van het huis, die kort daarna werden hersteld. Interieur: Het huis bezit nog grotendeels zijn midden-17de-eeuwse indeling. In het interieur bevinden zich een aantal interessante onderdelen die deels uit de bouwtijd van het huis stammen (waaronder een aantal deuren en binnenluiken). In het interieur bevinden zich onder meer een kasteelkeuken met grote schouw en pomphuis, een laat 17de-eeuws stucplafond aangebracht ten tijde van Frederik Adriaan van Reede in de hal van de bel-etage. De paneeldeuren op de bel-etage zijn vroeg-18de-eeuws en enkele vertrekken zijn voorzien van cassettenplafonds. In de salon aan de zuid-westzijde van het kasteel bevindt zich een Utrechtse schouw met een venster waarvoor een spiegel geschoven kan worden. Bijzonder zijn ook de schouwen. In een aantal ruimtes bevinden zich succesievelijk een 17de-eeuwse grijs marmeren schouw met kolommen, een directoir schoorsteenmantel in grijs en wit marmer, een bruin marmeren schouw uit ca. 1840 met wit marmeren consoles, een neo-renaissance schouw met eikenhouten kap en zandstenen hermen uit ca. 1600. In de salon aan de noord-oostzijde bevinden zich, evenals in de bibliotheek in de noordelijke toren, enkele bovendeurstukken. In de salon zijn er drie voorzien van putti uit ca. 1700 en in de bibliotheek bevindt zich een bovendeurstuk met een voorstelling van een badende nimf verjaagd door een faun.

Waardering

HOOFDGEBOUW (kasteel Renswoude) behorende tot de historische buitenplaats Renswoude is van algemeen belang:

- vanwege de ouderdom;

- vanwege de architectonische vormgeving die wordt toegeschreven aan de Utrechtse bouwmeesters Gijsbert Theunisz. van Vianen en Pieter Jansz. van Cooten;

- vanwege de hoge mate van gaafheid van het interieur;

- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats;

- vanwege de kenmerkende ligging binnen de historische tuin- en parkaanleg in landschapsstijl, aangelegd tussen 1810 en 1818 binnen een nog in hoofdlijnen bestaande 16de- en 17de-eeuwse formele aanleg.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
509374
Complexnaam
Renswoude
Provincie
Gemeente
Plaats
Complexomschrijving

Omschrijving

HISTORISCHE BUITENPLAATS RENSWOUDE (Dorpsstraat 3, Renswoude). De historische buitenplaats Renswoude grenst aan de zuid-oostzijde van het dorp Renswoude en dateert in oorsprong uit ca. 1422. In deze tijd werd op de plaats van het huidige huis Renswoude een slot gebouwd, ook wel de Borchwal genoemd. In 1534 werd het slot op de lijst van Stichtse ridderhofsteden geplaatst; hoe het er destijds uit zag is niet bekend. In 1623 kocht Johan van Reede het slot inclusief de omliggende terreinen en bouwde, vermoedelijk ter plaatse van de Borchwal, een geheel nieuw huis dat in 1654 was voltooid. Het ontwerp van het in een Hollands-classicistische stijl gebouwde huis wordt toegeschreven aan de Utrechtse bouwmeesters Gijsbert Theunisz. van Vianen en Pieter Jansz. van Cooten. De historische tuin- en parkaanleg van Renswoude dateert in opzet uit de bouwperiode van kasteel Renswoude in het midden van de 17de eeuw, maar als stichters van het huidige park moeten Frederik Adriaan van Reede en Maria Duyst van Voorhout worden gezien. Frederik Adriaan, kleinzoon van Johan van Reede, begon waarschijnlijk tussen 1682 en 1699 met de verfraaiing van het park. Vermoedelijk liet zijn echtgenote in 1708 de imposante waterallee of 'grand canal' ten noorden van het kasteel graven. In 1818 werd binnen de formele aanleg door J.D. Zocher sr. het park in landschapsstijl heraangelegd; vijverpartijen werden vergraven en van meer natuurlijk verlopende oevers voorzien. Het 'grand canal' bleef in originele staat bestaan, evenals in grote lijnen de structuur van de oude lanen. In het terrein werden doorzichten gecreëerd waardoor de weilanden ten zuid-westen van de historische aanleg door middel van coulissen en boomgroepen bij de aanleg zijn gaan behoren, tevens werden in de aanleg heuvels opgeworpen. In 1968 werd kasteel Renswoude met omliggende terreinen ondergebracht in de familiestichting Taets van Amerongen tot behoud van Renswoude en het park met waterallee werd overgedragen aan de Stichting Het Utrechts Landschap. De volgende onderdelen maken deel uit van de historische tuin- en parkaanleg van kasteel Renswoude: de vermoedelijk in oorsprong uit de 17de eeuw stammende duiventoren, de langhuisboerderij ("kasteel-" of "huisboerderij") met bakhuis uit 1866, de vroeg-19de-eeuwse voormalige timmerschuur ("langhuisboerderij" of het "Witte huisje"), het prieel ("Weesje") uit ca. 1860, de tuinmuur uit ca. 1800, vijf vroeg-18de-eeuwse tuinvazen met deksel, twee vroeg-18de-eeuwse tuinvazen met 'kinderoptocht', drie tuinbanken uit ca. 1900, zeven 18de-eeuwse lage sokkels waarop ronde bollen, vier 18de-eeuwse tuinvazen voorzien van schelp- en bladmotieven, zes bustes uit ca. 1700, de 19de-eeuwse vaste brug, vroeg 18de-eeuws toegangshek, twee 19de-eeuwse toegangshekken ("Kerkhek" en "Groene hek") tot het park, een in oorsprong uit 1860 daterende schoorsteen in een kinderspeelhuisje en twee 17de-eeuwse kanonlopen. De historische buitenplaats Renswoude wordt in het noorden begrensd door de bebouwing van het dorp Renswoude en de Arnhemseweg en heeft de 700 meter lange waterallee als uitloper, in het zuiden en oosten vormt de Emminkhuizerlaan de begrenzing en in het westen vormen de weilanden waarin enkele boomgroepen en de coulisse-achtige zoom de grens. De omgrenzing van de historische buitenplaats Renswoude is aangegeven op de bij de registeromschrijving bijbehorende kaart.

De historische buitenplaats Renswoude is uit de volgende samenstellende onderdelen opgebouwd:

1. Hoofdgebouw (Kasteel Renswoude), zie voor omschrijving hierna;

2. Historische tuin- en parkaanleg, zie idem;

3. Bouwhuis noord, zie idem;

4. Bouwhuis zuid, zie idem;

5. Duiventoren, zie idem;

6. Langhuisboerderij ("kasteelboerderij" of "huisboerderij") met bakhuis, zie idem;

7. Timmerschuur ("langhuisboerderij" of "Witte huisje"), zie idem;

8. Prieel ("Weesje"), zie idem;

9. Moestuinmuur, zie idem;

10. Twee tuinvazen bij toegangshek, zie idem;

11. Twee tuinvazen bij bordestrap, zie idem;

12. Drie tuinbanken, zie idem;

13. Twee lage sokkels met ronde bollen, zie idem;

14. Vijf lage sokkels met ronde bollen, zie idem;

15. Vijf tuinvazen, zie idem;

16. Twee tuinvazen, zie idem;

17. Zes bustes, zie idem;

18. Brug, zie idem;

19. Toegangshek voorplein, zie idem;

20. Toegangshek noord ("Kerkhek"), zie idem;

21. Toegangshek zuid ("Groene hek"), zie idem;

22. Schoorsteen in kinderspeelhuisje, zie idem;

23. Twee kanonlopen, zie idem.

De historische buitenplaats Renswoude is in cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch opzicht van algemeen belang vanwege:

- het kasteel Renswoude, dat omstreeks 1654 werd gebouwd en waarvan het ontwerp wordt toegeschreven aan Gerard Theunisz. van Vianen en Pieter Jansz. van Cooten;

- de deels in structuur en deels in detail gaaf bewaard gebleven historische tuin- en parkaanleg in landschapsstijl, door J.D. Zocher aangelegd tussen 1810 en 1818 binnen een nog in hoofdlijnen bestaande 16de- en 17de-eeuwse formele aanleg;

- de uit 1708 daterende 700 meter lange waterallee of grand-canal;

- de visuele samenhang tussen de complexonderdelen;

- de ornamentele waarde van de complexonderdelen.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Kastelen, landhuizen en parken Kasteel, buitenplaats oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Dorpsstraat 3 3927 BA Renswoude Ja
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Kastelen, landhuizen en parken Kasteel, buitenplaats
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
G 15 Renswoude
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1654 1654 vervaardiging
Naar boven