Dorpsstraat 3, Renswoude
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG.
Johan van Reede, heer van Renswoude en domdeken van Utrecht, kocht in 1623 het goed Renswoude en liet, in de nabijheid van de in 1639 gebouwde Hervormde kerk, hier in 1654 een nieuw huis bouwen naar ontwerp van Gijsbert van Vianen. De in deze periode in Hollands-classicistische stijl aangelegde tuinen kregen in 1708 een meer Frans-classicistisch aanzien, door onder meer de aanleg van de thans nog bestaande en meer dan 700 meter lange waterallee of grand canal, gelegen ten oosten van het kasteel. Het grand canal is centraal voorzien van een verbreding ("Grote kom") en wordt aan het beginpunt middels een sluisje gevoed. Op een -niet meer in originele staat bestaande- kaart uit ca. 1769 is een formele parkaanleg te zien met een omgracht kasteel en beide bouwhuizen en achter het kasteel een grote rechthoekige parterre-de-broderie binnen dezelfde omgrachting. Binnen de buitengracht ten zuiden van het huis en het huis lagen bosketten, hakhoutbossen, boomgaarden en moestuinen, verdeeld door slingerpaden. In deze aanleg waren enkele bassins opgenomen, waarvan thans nog een rond kommetje en een halve-maanvormige vijver bewaard zijn gebleven. De kaart geeft een formele aanleg te zien die wat betreft de omgrenzing, loop van de lanen en de infrastructuur in grote lijnen overeenkomt met de thans bestaande situatie. Ook de bij de aanleg van het park behorende nog bestaande in een scherpe hoek omgaande en met laanbomen beplante laan naar de kerk, alsmede het formele plein rondom de kerk, staat op deze kaart reeds aangegeven. Tussen 1810 en 1818 werd binnen de formele aanleg het park in landschapsstijl heraangelegd door J.D. Zocher sr. De situatie die toen gecreëerd werd is thans bepalend voor de tuin- en parkaanleg van de buitenplaats. De oude waterpartijen werden vergraven in landschapsstijl; zo werden de gracht en vijver achter het huis, samen met het ronde kommetje ten noord-westen van het kasteel, tot één grote vijver vergraven. Ten noorden van het kasteel werd een schiereiland opgeworpen, met een heuvelachtig deel waarin een (niet meer bestaande) ijskelder werd gebouwd. Het eiland ten westen van het huis is een restant van de parterre-de-broderie. De halve-maanvormige vijver ten zuiden van het huis kreeg eveneens een meer natuurlijk verlopende omtrek en aan de westzijde van het zgn. "Bloemstuk", de open ruimte ten zuiden van het kasteel, werd een heuvel opgeworpen. Van de zuidelijk gelegen moestuin en boomgaard bleef alleen het noord-zuid lopende middenpad bewaard; de boomgaard is echter recent hersteld. De in het oosten van de aanleg gelegen Duivenweide en de in het zuid-westen gelegen Spikhorsterwei zijn vanaf de 17de eeuw tot op heden open weidegebieden. De huidige Lindenlaan ten zuiden van het kasteel is ontstaan na 1818 en voor ca. 1850, en vervangt een verbindingskanaal naar de moestuin dat toen gedempt is. Dit verbindingskanaal was een verkleinde opzet van het grand canal. Achter het kanaal lag een vijver in een Lodewijk XIV-vorm die thans in landschappelijke vorm bewaard gebleven is en achter de vijver lag een verhoogd plateau met trappen in eveneens Lodewijk XIV-vormen, waarvan het fundament thans in de grond is verborgen. Ten noord-westen van het grand canal is het rechthoekige stuk bebost terrein dat als overtuin van de pastorie dienst deed ("Domineesbosje") en dat al voor 1705 deel uitmaakte van de aanleg van de buitenplaats, bewaard gebleven, ten zuid-westen ligt een open weidegebied. Vanuit het kasteel werden twee, nog bestaande, doorzichten gecreëerd: een over de vijver tussen twee coulissen met o.a. bruine beuk richting de duiventoren en een doorzicht op de Spikhorsterweide die als parkweide tot de buitenplaats behoort. Ten zuidwesten van de Spikhorsterweide ligt een open terrein met enkele boomgroepen, dat de buitenplaats in deze hoek afsluit.
Waardering
HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG behorende tot de historische buitenplaats Renswoude is van algemeen belang:
- als representatief voorbeeld van een deels in structuur en deels in detail gaaf bewaard gebleven tuin- en parkaanleg in landschapsstijl, door J.D. Zocher aangelegd tussen 1810 en 1818 binnen een nog in hoofdlijnen bestaande 16de- en 17de-eeuwse formele aanleg;
- vanwege het belang van de aanleg voor de geschiedenis van de tuin- en landschapsarchitectuur;
- vanwege de uit 1708 daterende 700 meter lange waterallee of grand-canal;
- vanwege de functioneel-ruimtelijke samenhang met de andere onderdelen van de buitenplaats;
- vanwege de ruimtelijke samenhang met het omgevende landschap.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving
HISTORISCHE BUITENPLAATS RENSWOUDE (Dorpsstraat 3, Renswoude). De historische buitenplaats Renswoude grenst aan de zuid-oostzijde van het dorp Renswoude en dateert in oorsprong uit ca. 1422. In deze tijd werd op de plaats van het huidige huis Renswoude een slot gebouwd, ook wel de Borchwal genoemd. In 1534 werd het slot op de lijst van Stichtse ridderhofsteden geplaatst; hoe het er destijds uit zag is niet bekend. In 1623 kocht Johan van Reede het slot inclusief de omliggende terreinen en bouwde, vermoedelijk ter plaatse van de Borchwal, een geheel nieuw huis dat in 1654 was voltooid. Het ontwerp van het in een Hollands-classicistische stijl gebouwde huis wordt toegeschreven aan de Utrechtse bouwmeesters Gijsbert Theunisz. van Vianen en Pieter Jansz. van Cooten. De historische tuin- en parkaanleg van Renswoude dateert in opzet uit de bouwperiode van kasteel Renswoude in het midden van de 17de eeuw, maar als stichters van het huidige park moeten Frederik Adriaan van Reede en Maria Duyst van Voorhout worden gezien. Frederik Adriaan, kleinzoon van Johan van Reede, begon waarschijnlijk tussen 1682 en 1699 met de verfraaiing van het park. Vermoedelijk liet zijn echtgenote in 1708 de imposante waterallee of 'grand canal' ten noorden van het kasteel graven. In 1818 werd binnen de formele aanleg door J.D. Zocher sr. het park in landschapsstijl heraangelegd; vijverpartijen werden vergraven en van meer natuurlijk verlopende oevers voorzien. Het 'grand canal' bleef in originele staat bestaan, evenals in grote lijnen de structuur van de oude lanen. In het terrein werden doorzichten gecreëerd waardoor de weilanden ten zuid-westen van de historische aanleg door middel van coulissen en boomgroepen bij de aanleg zijn gaan behoren, tevens werden in de aanleg heuvels opgeworpen. In 1968 werd kasteel Renswoude met omliggende terreinen ondergebracht in de familiestichting Taets van Amerongen tot behoud van Renswoude en het park met waterallee werd overgedragen aan de Stichting Het Utrechts Landschap. De volgende onderdelen maken deel uit van de historische tuin- en parkaanleg van kasteel Renswoude: de vermoedelijk in oorsprong uit de 17de eeuw stammende duiventoren, de langhuisboerderij ("kasteel-" of "huisboerderij") met bakhuis uit 1866, de vroeg-19de-eeuwse voormalige timmerschuur ("langhuisboerderij" of het "Witte huisje"), het prieel ("Weesje") uit ca. 1860, de tuinmuur uit ca. 1800, vijf vroeg-18de-eeuwse tuinvazen met deksel, twee vroeg-18de-eeuwse tuinvazen met 'kinderoptocht', drie tuinbanken uit ca. 1900, zeven 18de-eeuwse lage sokkels waarop ronde bollen, vier 18de-eeuwse tuinvazen voorzien van schelp- en bladmotieven, zes bustes uit ca. 1700, de 19de-eeuwse vaste brug, vroeg 18de-eeuws toegangshek, twee 19de-eeuwse toegangshekken ("Kerkhek" en "Groene hek") tot het park, een in oorsprong uit 1860 daterende schoorsteen in een kinderspeelhuisje en twee 17de-eeuwse kanonlopen. De historische buitenplaats Renswoude wordt in het noorden begrensd door de bebouwing van het dorp Renswoude en de Arnhemseweg en heeft de 700 meter lange waterallee als uitloper, in het zuiden en oosten vormt de Emminkhuizerlaan de begrenzing en in het westen vormen de weilanden waarin enkele boomgroepen en de coulisse-achtige zoom de grens. De omgrenzing van de historische buitenplaats Renswoude is aangegeven op de bij de registeromschrijving bijbehorende kaart.
De historische buitenplaats Renswoude is uit de volgende samenstellende onderdelen opgebouwd:
1. Hoofdgebouw (Kasteel Renswoude), zie voor omschrijving hierna;
2. Historische tuin- en parkaanleg, zie idem;
3. Bouwhuis noord, zie idem;
4. Bouwhuis zuid, zie idem;
5. Duiventoren, zie idem;
6. Langhuisboerderij ("kasteelboerderij" of "huisboerderij") met bakhuis, zie idem;
7. Timmerschuur ("langhuisboerderij" of "Witte huisje"), zie idem;
8. Prieel ("Weesje"), zie idem;
9. Moestuinmuur, zie idem;
10. Twee tuinvazen bij toegangshek, zie idem;
11. Twee tuinvazen bij bordestrap, zie idem;
12. Drie tuinbanken, zie idem;
13. Twee lage sokkels met ronde bollen, zie idem;
14. Vijf lage sokkels met ronde bollen, zie idem;
15. Vijf tuinvazen, zie idem;
16. Twee tuinvazen, zie idem;
17. Zes bustes, zie idem;
18. Brug, zie idem;
19. Toegangshek voorplein, zie idem;
20. Toegangshek noord ("Kerkhek"), zie idem;
21. Toegangshek zuid ("Groene hek"), zie idem;
22. Schoorsteen in kinderspeelhuisje, zie idem;
23. Twee kanonlopen, zie idem.
De historische buitenplaats Renswoude is in cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch opzicht van algemeen belang vanwege:
- het kasteel Renswoude, dat omstreeks 1654 werd gebouwd en waarvan het ontwerp wordt toegeschreven aan Gerard Theunisz. van Vianen en Pieter Jansz. van Cooten;
- de deels in structuur en deels in detail gaaf bewaard gebleven historische tuin- en parkaanleg in landschapsstijl, door J.D. Zocher aangelegd tussen 1810 en 1818 binnen een nog in hoofdlijnen bestaande 16de- en 17de-eeuwse formele aanleg;
- de uit 1708 daterende 700 meter lange waterallee of grand-canal;
- de visuele samenhang tussen de complexonderdelen;
- de ornamentele waarde van de complexonderdelen.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Historische aanleg | Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Dorpsstraat | 3 | – | 3927 BA | Renswoude | – | – | Ja |
| Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
|---|---|---|---|
| Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | – | – |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | A | 1327 | – | Renswoude |
| – | A | 1124 | – | Renswoude |
| – | A | 1328 | – | Renswoude |
| – | A | 1279 | – | Renswoude |
| – | C | 1991 | – | Renswoude |
| – | C | 676 | – | Renswoude |
| – | C | 3958 | – | Renswoude |
| – | C | 702 | – | Renswoude |
| – | C | 3957 | – | Renswoude |
| – | G | 326 | – | Renswoude |
| – | G | 13 | – | Renswoude |
| – | G | 1434 | – | Renswoude |
| – | G | 14 | – | Renswoude |
| – | G | 325 | – | Renswoude |
| – | G | 472 | – | Renswoude |
| – | G | 797 | – | Renswoude |
| – | G | 583 | – | Renswoude |
| – | G | 800 | – | Renswoude |
| – | G | 696 | – | Renswoude |
| – | G | 1433 | – | Renswoude |
| – | G | 1435 | – | Renswoude |
| – | G | 15 | – | Renswoude |
| – | G | 1432 | – | Renswoude |
| – | G | 12 | – | Renswoude |
| – | G | 323 | – | Renswoude |
| – | G | 1436 | – | Renswoude |
| – | G | 471 | – | Renswoude |
| – | G | 324 | – | Renswoude |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1708 | 1708 | – | verbouwing |