Zonnebeek, Enschede

Omschrijving

LANDHUIS op rechthoekige grondslag met risalieten opgetrokken in witgepleisterde baksteen over twee bouwlagen onder schilddak met Hollandse pannen gedekt. Op de nokeinden schoorstenen met uitzwenkende tentdakjes. Rondom een gootlijst op klossen. Alle vensters, behalve van de dakkapellen, de serre en het balkon zijn behangen met persiennes.

In de voorgevel een middenrisaliet met fronton onder een steekkap. Voor het risaliet een fors halfrond balkon gedragen door Ionische zuilen, waaronder zich de entree bevindt, geflankeerd door twee vensters. Op de verdieping twee dubbele achtruits glasdeuren. In het tympaan een roosvenster. Aan weerszijden van het risaliet op de begane grond twee dubbele rechtgesloten achtruits glasdeuren met rondbogen aan de binnenzijde van het raamhout met radiale drieruits roedenverdeling. Op de verdieping twee zestienruits schuifvensters. In het dakschild twee dakkapellen onder steekkappen met drie vierruits vensters.

In de linker zijgevel op de begane grond twee maal dezelfde glasdeuren als in de voorgevel. Op de verdieping het dichtgezette balkon. In het dakschild de dakkapel onder steekkap met zesruits draairamen. Links de korte gevel van de serre met afgeronde hoek.

De achtergevel heeft in het midden een forse risaliet waarin het trappenhuis is ondergebracht. Op de begane grond een meerruits drielicht, op de verdieping idem met bovenlichten. Het risaliet eindigt in de balustrade van het balkon op de zolderverdieping. Hier eveneens een risaliet onder afgeknotte steekkap, op het plat een balustrade. Rechts van het risaliet de dichtgezette serre met Dorische kolommen. Tussen de kolommen rechtgesloten twaalfruits glasdeuren en vensters met rondbogen aan de binnenzijde van het raamhout met radiale vijfruits roedenverdeling. Op de verdieping twee zestienruits schuifvensters. Pal naast het risaliet een dakkapel onder steekkap met drie vierruits vensters. In de linkerzijde van de achtergevel risaleert het dakschild. Links op de begane grond een keukenuitbouw onder afgeknotte steekkap met balustrade op het plat, hier en op de verdieping zestienruits vensters.

In de rechter zijgevel rechts een meerruits vierlicht met dubbel ojiefvormige dorpel en kwartronde raamhouten aan de binnenzijde. Links een dubbel zesruits draairaam met rondbogen aan de binnenzijde van het raamhout met radiale drieruits roedenverdeling. Op de verdieping twee zestienruits schuifvensters. In het dakschild een dakkapel onder steekkap met dubbel zesruits draairaam.

Het interieur is intact gebleven sinds 1946. Van belang zijn onder meer: de vestibule met lambrizering en kasten met spiegeldeuren op marmeren plint die toegang geeft tot het trappenhuis met monumentale keizerstrap, afgetimmerd met houten lambrizeringen, Dorische kolommen en getordeerde balusters; beglaasde suite-deuren tussen het trappenhuis en de eetkamer met in hout uitgevoerd haardzitje; lampen ontworpen door Edwina Ewing; een in de lambrizering opgenomen schouw met getordeerde zuilen in de woonkamer; een stucplafond en een granito vloer in de serre, een in de twintiger jaren dichtgezette veranda; slaap- en badkamers met origineel sanitair, betegeld of met houten kastombouw, op de verdieping .

Waardering

Landhuis Zonnebeek van cultuur-, architectuurhistorisch en stedebouwkundig belang:

- als voorbeeld van een zeer rijk uitgevoerd fabrikantenlandhuis

- vanwege de kwaliteit van het ontwerp en de plaats die dit inneemt in de ontwikkeling van de classicistische ontwerpstijl van G. Beltman.

- vanwege de functioneel ruimtelijke relatie met de andere gebouwen van de buitenplaats en de ligging in het landschap.

- vanwege de uitzonderlijke gaafheid van zowel ex- als interieur.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
510560
Complexnaam
Zonnebeek
Provincie
Gemeente
Plaats
Complexomschrijving

Inleiding

Historische buitenplaats Zonnebeek is in 1906-08 gesticht door J.B.(Bernhard) van Heek. Het complex is gelegen ten zuidwesten van Enschede, ten zuiden van de Rutbeek en ten westen van de Zonnebeekweg, met zicht op de heide van het Usselerveld. Aan de westzijde grenst de buitenplaats met een haag aan een hoger gelegen es of kamp in het Goorse veld, aan de zuidzijde wordt de grens gevormd door een onverharde weg.

LANDHUIS Zonnebeek is gebouwd in 1906 naar ontwerp van G. Beltman. Edwina Burr Ewing, de vrouw van J.B. van Heek, was afkomstig uit Nashville Tenessee, reden waarom Beltman zich voor zijn ontwerp heeft laten inspireren door de architectuur van die streek. Enkele elementen uit het ontwerp, zoals het fronton en de portiek, zijn regelmatig terugkerende elementen geworden in de classicistische ontwerpstijl van bureau Beltman. In 1911 is het balkon in de westgevel dichtgezet en is een serre aangebouwd. Op de zolderverdieping is een appartement gebouwd voor de huidige beheerder.

De TUINAANLEG in een eveneens op Amerikaanse voorbeelden geinspireerde landschapsstijl, met daarbinnen een door muren en hagen afgesloten boomgaard/moestuin/bloementuin is omstreeks 1908 aangelegd en toegeschreven aan P.H. Wattez. De tuin is in 1972 hersteld volgens een plan van architectenbureau T.H. Koning. Dit betrof voornamelijk het inboeten van bomen.

In de tuin liggen verschillende objecten te midden van monumentale solitairen. Ten zuidwesten van het landhuis liggen, met eigen oprijlaan aan de weg, KOETSHUIS, GARAGE en KAPSCHUUR, eveneens naar ontwerp van G. Beltman, uit 1906. In 1908 is een deel van de stal van het koetshuis verbouwd tot woonhuis. De verbouwing van de noordelijke garage met stallen tot kantooruimte is van recente datum. In de NO-hoek, schuin achter het landhuis, ligt de ommuurde MOESTUIN met SCHUUR en staat de THEEKOEPEL. Voordat het huis werd gebouwd, stond de koepel bij het ven aan de overzijde van de Zonnebeekweg. In de ZO-hoek een SCHAAPSKOOI met DUIVENTIL. Het HEK, met op de pijlers "Zonnebeek", geeft toegang tot het landgoed.

Tussen koets- en landhuis, aan de oprijlaan een put uit 1747, die herinnert aan het boerenerf dat hier lag, onder een afdak uit 1906. De Van Heeks zijn kinderloos gebleven, in 1946 is hun bezit in de stichting Edwina van Heek ondergebracht en zijn landgoed en gebouwen deels in een museale toestand gefixeerd. Het interieur is intact gebleven.

Waardering

Buitenplaats Zonnebeek met bijgebouwen en tuinaanleg van cultuur-, architectuur-, tuinhistorisch en stedebouwkundig belang:

- als voorbeeld van een zeer gave en complete Twentse fabrikantenbuitenplaats

- vanwege de kwaliteit van de bebouwing en tuinaanleg, met name van het landhuis naar ontwerp van G. Beltman en van de tuin, toegeschreven aan P.H. Wattez

- vanwege de functionele en ruimtelijke relatie van de bebouwing onderling in een tuinaanleg waarin aanwezige landschappelijke waarden worden geincorporeerd in een bij het huis aansluitend tuinontwerp

- vanwege de gaafheid van het complex en de onderdelen

- vanwege de beeldbepalende situering in het landschap

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Landhuis Kastelen, landhuizen en parken Kasteel, buitenplaats oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Zonnebeekweg 110 7546 RH Enschede Ja
Zonnebeekweg 112 7546 RH Enschede
Zonnebeekweg 114 7546 RH Enschede
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
AB 427 Lonneker
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1906 1906 vervaardiging
Ambachten
Name Beroep Notitie
Beltman, G. ; Overijssel architect / bouwkundige / constructeur
Naar boven