Stokhorst, Enschede
Omschrijving
LANDHUIS opgetrokken vanuit een rechthoekige plattegrond over twee bouwlagen onder een samengestelde kap met leien in Maasdekking. Het pand staat op een gemetseld trasraam met banden van zandsteen. Midden op de nok van het overstekende dak is een octogonale dakruiter geplaatst, op de nokeinden gemetselde vierkante schoorstenen. Onder de gootlijst een fries van siermetselwerk in gele en rode baksteen, doorbroken door de gevelopeningen van de verdieping. Verder is de gevel gepleisterd. Alle balkons en loggia's hebben een opengewerkte borstwering met natuurstenen deklijst. Balkons en loggia's op de verdieping worden afgewaterd door spuwers. Boven de erkers en de loggia's op de begane grond een waterlijst, bij de loggia in de voorgevel volgt deze de rondbogen. Vensters op de begane grond hebben glas-in-lood bovenlichten.
De oostgevel met hoofdentree is nagenoeg symmetrisch. Op de middenas twee loggia's. Op de begane grond is deze uitgevoerd met drie rondbogen op zandstenen kolommen met in het midden de entree met halfronde glas-in-lood bovenlichten. Op de verdieping is de loggia rechtgesloten, met twee deelzuilen. Een dubbele deur ontsluit de loggia. Rechts op de begane grond een driezijdige erker met op de verdieping een balkon en twee dubbele openslaande deuren, links een dichtgezette om de hoek lopende loggia met op de verdieping een zelfde balkon. In het dakschild is centraal een dakkapel met drielichtvenster geplaatst onder drie steekkappen met aan weerszijden een dakkapel met tweelicht onder twee steekkappen. Hoger tussen de dakkapel nog twee dakkapelletjes met rondboog venster.
De zuidelijke zijgevel is de eerste gevel die men ziet bij aankomst via de oprijlaan. Op de begane grond links bevindt zich hier het voornaamste vertrek, achter een driezijdige erker. Op de verdieping een balkon, erboven twee dakkapellen onder steekkappen. Rechtsonder de dichtgezette loggia, erboven een dubbel draaivenster.
In de op de straat georienteerde westgevel twee hoekrisalieten onder steekkappen. Deze zijn verbonden door de borstwering van het balkon op de verdieping die in het gevelvlak van de risalieten ligt. De serre tussen de risalieten onder het balkon is dichtgezet met een reeks glasdeuren. Loggia en serre zijn geleed met twee dubbele kolommen. Centraal in het dakschild een dakkapel met drielicht onder drie steekkappen. Aan weerszijden twee dakkapelletjes met rondboogvensters boven elkaar. De risalieten hebben op begane grond en verdieping een vierlicht venster, in het dakschild een dakkapel met tweelicht venster onder een steekkap.
Aan de noordelijke zijgevel is een keuken/dienstvertrek uitgebouwd over één bouwlaag onder een schilddak met midden op de nok een gemetselde schoorsteen. Detaillering en gevelgeleding zijn identiek aan het hoofdvolume. Verder is de gevel gelijk (in spiegelbeeld) aan de andere zijgevel.
Het interieur van het woonhuis is rijk uitgevoerd. De centrale hal heeft een cassetteplafond en een hoge houten lambrizering waarin een monumentale houten schouw met getordeerde zuilen met composietkapitelen is opgenomen. Naast de entree ligt een met roze en wit marmer beklede vestibule met toiletruimte. Het hoofdvertrek heeft houten lambrizeringen en een stucplafond met lobmotieven.
De met marmer en hout afgewerkte haardpartij is in een verlaagde nis gelegen. Radiatoren hebben een houten ombouw, de luchter is origineel. Het werkvertrek rechts achter de voorgevel is op vergelijkbare wijze geornamenteerd. Keuken en dienstvertrekken hebben nog de originele kasten, aanrechten, tegelvloeren en -lambrizeringen.
Waardering
Landhuis Stokhorst van cultuur-, architectuurhistorisch en stedebouwkundig belang vanwege:
- de kwaliteit van het ontwerp en de bijzondere plaats die het inneemt in het oeuvre van De Bazel door de Amerikaanse stijlinvloed
- de ruimtelijke en functionele samenhang met de dienstwoning en de deels landschappelijke, deels architectonische tuinaanleg
- de hoge mate van gaafheid van in- en exterieur.
- de zeldzaamheid
- de beeldbepalende ligging van het huis vanaf de Oldenzaalsestraat.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
De historische buitenplaats Stokhorst met LANDHUIS,
TUINMANS-/CHAUFFEURSWONNG en TUINAANLEG ligt ten oosten van de
Oldenzaalsestraat. Het landhuis, waarvan de ligging werd bepaald door de weg
Enschede - Oldenzaal, ligt centraal op het perceel. Een halfronde oprijlaan
voert naar de -niet op de weg georienteerde- oostgevel.
Het landhuis is in 1912-16 gebouwd in opdracht van G. Jannink naar ontwerp
van K.P.C. de Bazel. Het gebouw heeft elementen die karakteristiek zijn voor
het werk van De Bazel, m.n. de architectonische detaillering en het
interieur. Daarnaast vertoont het invloed van Frank Lloyd Wright in
volumeopbouw. De gepleisterde bakstenen gevels zijn ongebruikelijk in het
werk van De Bazel. Het ontwerp heeft een symmetrie-as in plattegrond en
gevelopstand die samenvalt met de entree-as. De dispositie van de vertrekken
is echter bepaald door de wijze waarop het pand overhoeks benaderd wordt.
Hoewel het woonhuis thans als kantoor functioneert zijn indeling en
detaillering intact gebleven. Het exterieur is, behoudens enkele
dichtgezette loggia's, origineel.
De TUINAANLEG is in twee fasen tot stand gekomen. Rond het oude huis
Stokhorst is in 1889 door D. Wattez een tuin in landschapsstijl aangelegd in
opdracht van E. Jannink. De tuinaanleg in architectonische stijl direct rond
het huis is van D.F. Tersteeg en dateert van 1913-17. Gezien het feit dat de
ontwerptekeningen van de tuin van D.F. Tersteeg zijn, terwijl enkele
tuinmuren en trappen die in deze tuin liggen, getekend zijn door De Bazel,
moet er een nauwe samenwerking zijn geweest tussen De Bazel en Tersteeg.
Deze samenwerking heeft vermoedelijk zowel betrekking gehad op de situering
van het huis op het perceel als op de inrichting van de tuin. Hierbij bleef
de aanleg in Engelse landschapsstijl van D. Wattez behouden voor zover die
niet direct rondom het nieuwe huis lag. De symmetrie-as in de plattegrond
van het huis is tevens ordenend voor de tuinaanleg. De voormalige moestuin
wordt thans gebruikt als boomkwekerij. De bescherming richt zich op de
geometrische tuin grenzend aan de westgevel van het huis en op het deel van
de oorspronkelijke tuinaanleg uit 1889 ten westen van het huis waarin
vijvers en oprijlaan.
Ten noordwesten van het perceel staat de TUINMANS-/CHAUFFEURSWONING
(Oldenzaalsestraat 510) aan het eind van de oprijlaan, in dezelfde periode
gebouwd eveneens door De Bazel. Detaillering en ornamentering zijn
vergelijkbaar met die van het landhuis.
Het complex wordt enigszins aan het zicht onttrokken door een monumentale
bomenrij.
Ten noorden van het huis zijn aan het verlengde van de oprijlaan op het
perceel recent twee woningen gebouwd in een deel van de aanleg van Wattez;
deze vallen buiten de bescherming van rijkswege.
Waardering
Buitenplaats Stokhorst met landhuis, dienstwoning en tuinaanleg van
cultuur-, architectuur-, tuinhistorisch en stedebouwkundig belang:
- als voorbeeld van een Twentse fabrikantenbuitenplaats
- vanwege de kwaliteit en gaafheid van de complexonderdelen
- door de ruimtelijke, functionele en stilistische samenhang van de gebouwen
en de tuinaanleg
- als voorbeeld van de samenwerking tussen architect en tuinarchitect waarbij
huis en tuin qua ligging en visuele relatie zorgvuldig op elkaar werden
afgestemd, een vorm van samenwerking die in het eerste kwart van de 20e eeuw
opgang maakte, i.c. als voorbeeld van de samenwerking tussen de architect
K.P.C. de Bazel en de tuinarchitect D.F. Tersteeg
- vanwege het beeldbepalende karakter van de buitenplaats gezien vanaf de
openbare weg.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Landhuis | Kastelen, landhuizen en parken | Kasteel, buitenplaats | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Oldenzaalsestraat | 500 | – | 7524 AE | Enschede | – | – | Ja |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | AE | 226 | – | Lonneker |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1912 | 1916 | – | vervaardiging |
Name | Beroep | Notitie |
---|---|---|
Bazel, K.P.C. de ; Overijssel | architect / bouwkundige / constructeur | – |