Omschrijving van het complex

Het complex HISTORISCHE BUITENPLAATS 'SPIJKERBOSCH' ligt ten oosten van Olst in het dekzandgebied tussen het rivierlandschap van de IJssel en het stuwwallandschap van de Sallandse Heuvelrug. De beboste buitenplaats ligt in een overwegend agrarisch gebied. Het huis stamt uit het begin van de 17de eeuw.

De in structuur goed bewaard gebleven HISTORISCHE BUITENPLAATS Spijkerbosch bestaat uit de volgende onderdelen: HOOFDGEBOUW (Spijkerbosch) (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), KOETSHUIS (3).

Over de oude geschiedenis van het Spijkerbosch is niet veel bekend. 'Spijckrebusch' wordt in 1551 genoemd in verband met de locatie van een (slecht onderhouden) dwarsdijk, waaarvan thans nog restanten op het terrein kunnen worden aangetroffen. De oudste afbeelding van het huis dagtekent van 1731 en betreft een tekening van Cornelis Pronk. Hij beeldt het hoofdgebouw af dat bestaat uit twee bouwlichamen. Aan de linkerkant een deel onder zadeldak tussen tuitgevels en met jaartalankers 1611 en een hoger opgetrokken rechterdeel onder zadeldak tegen een trapgevel. In dit gedeelte bevindt zich de toegang. Door middel van een met wingerd begroeide muur is het hoofdgebouw verbonden met een koetshuis ter rechterzijde. Dit gebouw heeft eveneens een zadeldak tussen in en uitgezwenkte topgevels. Boven de grote inrijdeur is in het dakvlak een trapgevel zichtbaar. De Hottingerkaart uit 1783 geeft de situering van de gebouwen en de omgeving weer. Hoofdgebouw en koetshuis liggen op een vrijwel vierkant terrein dat met een gracht is omgeven. Een lange oprijlaan loopt vanuit het zuiden recht op het huis aan. De laan maakt voor de gracht twee haakse bochten en loopt verder in noordoostelijke richting. Deze situatie is tot op heden onveranderd. Aan het begin van de oprijlaan aan de westkant ligt een gebouw. Ten noorden en ten oosten van de huisplaats zijn vierkante vakken met beplanting getekend. De volgende afbeelding van het Spijkerbosch dateert van de eerste kwart van de 19de eeuw: de kadastrale minuut. De situatie ter plaatse is gewijzigd. De lange oprijlaan met het gebouw dat "Oerbelt' heet, is onveranderd, maar het rechthoekige stramien van de gracht is vergraven tot een landschappelijke vijver met een uitstulping aan de oostkant waarin een eiland ligt. Ook de rechte vormen van de plantvakken uit het eind van de 18de eeuw aan de noord- en de oostzijde van het huis zijn deels in een gebogen structuur gewijzigd. De plattegrond van het huis is ongelijkvormig. Het linkerdeel is korter dan het rechter. Terzijde van het huis ligt het koetshuis op rechthoekige plattegrond en achter het huis binnen de omgrachting staat een derde opstal getekend. Buiten de gracht aan de noordoostkant is een rechthoekig terrein als moestuin in gebruik. Omstreeks 1850 worden huis en koetshuis verbouwd. Beide krijgen een eclectische uitmonstering zoals in die jaren in de mode was. De plattegrond van het huis wordt rechthoekig gemaakt. De ongelijkheid van beide 17de-eeuwse bouwlichamen verdwijnt aan de buitenkant, maar wordt aan de binnenkant niet veranderd. De toegang over de gracht naar het huis wordt verbreed. Op de TMK van 1858 is dit te zien. De drie opstallen op de huisplaats zijn nog aanwezig. In het begin van de 20ste eeuw vinden weer enkele wijzigingen plaats. Er komt een tweede brug, aan de noordzijde van het huis, over de gracht naar de moestuin; de derde opstal op het huiseiland blijkt te zijn gesloopt. Buiten de gracht verrijzen enige bouwwerken. In de moestuin komen kassen en koude bakken. Sindsdien is de aanleg in feite onveranderd gebleven. De kassen en koude bakken zijn echter verdwenen. In de jaren dertig ondergaat het huis een verbouwing waarbij de kap wordt vernieuwd en op zolder kamers voor het personeel worden afgetimmerd. Ter rechterzijde worden een uitbreiding van een bouwlaag en een serre gemaakt; aan de achterkant komen aanbouwen voor de verwarming en een kolenopslagplaats.

Waardering

De HISTORISCHE BUITENPLAATS SPIJKERBOSCH is van algemeen cultuurhistorisch en landschappelijk belang:

- wegens de ouderdom;

- wegens de vroeg 19de-eeuwse landschappelijke aanleg die naast de bestaande 18de-eeuwse lanenstructuur tot stand is gekomen;

- wegens de samenhang met het hoofdgebouw als middelpunt van de aanleg;

- wegens de relatie met overige buitenplaatsen in de omgeving.