Villa Schuttersveld, Enschede
Omschrijving HOOFDGEBOUW (huis Schuttersveld).
Onderkelderd blokvormig wit gepleisterd hoofdgebouw in empirestijl met aan de achterzijde een halfronde uitbouw, op een grijs geschilderde iets vooruit springende voet. Het hoofdgebouw is overkapt met een afgeplat schilddak voorzien van grijze dakpannen en de uitbouw heeft een plat dak. Op de nokhoeken van het dak staan vier schoorstenen, waarvan elke zijde is voorzien van een verdiept vlak, op vierkante grondslag en voorzien van kappen. Rondom het gebouw loopt een geprofileerde gootlijst en een kroonlijst met tandlijst. Op 30 augustus 1834 werd de eerste steen voor de fabrikantenvilla gelegd door Adolf de Maere, zoon van de bouwheer. De symmetrische opgezette voorgevel is geleed in vijf traveeën waarvan de middelste een risalerende werking heeft en de ingangspartij bevat. Aan weerszijden van de gevel bevindt zich een pilaster. In de linkerpilaster de 'eerste steen' bestaande uit een ronde plaat met tekst: 'Deeze steen is gelegd door Adolf de Maere den 30 augustus 1834'. Voor de hoofdingang ligt een massieve, naar boven toe inzwenkende hardstenen trap, bestaande uit een stoep en 10 treden. De onderste trede is aan beide zijden gesierd met een bloemmotief. De trap eindigt in een bordes. De hoofdingang wordt door twee ionische pilasters en twee halve zuilen in drie delen geleed. Boven elk kapiteel een bloemrozet. Het middelste deel van de hoofdingang bestaat uit een dubbele deur waarvan beide deurvleugels zijn opgebouwd uit een venstervlak waarin drie X-vormige gietijzeren decoratieve elementen zijn geplaatst, in het midden van elke X is een rozetachtige versiering verwerkt. Onder de vensters bevinden zich in de deurvleugels naar voren komende panelen. Aan weerszijden van de deur bevindt zich een identiek venster met paneel. Boven de dubbele deur en de vensters bevinden zich vier bovenlichten met eenzelfde X-vormige decoratie. De ingangspartij wordt in haar geheel door een kroonlijst met blokvormige guttae-decoratie afgedekt, waarboven vier rechthoekige vensters zijn geplaatst die geleed worden door in elkaar geplaatste spitboogvormige en V-vormige roeden. Boven de ingang hangt thans een eenvoudige smeedijzeren lamp. De gevelvlakken links en rechts van de ingangspartij zijn identiek: in het souterrain twee halfronde 2-ruitsvensters die voorzien zijn van diefijzers. Hierboven, op de bel-etage, twee 8-ruitsvensters met persiennes, boven deze vensters twee rechthoekige blindnissen. De linkerzijgevel (oostelijk) is geleed in vijf traveeën. De vier buitenste traveeën zijn op dezelfde wijze ingedeeld: het souterrain heeft een halfrond 2-ruitsvenster voorzien van diefijzers, op de bel-etage een 8-ruitsvenster met persiennes en boven dit venster op zolderniveau een blinde nis. De middelste travee is smaller en wordt ingeklemd tussen de andere traveeën. In deze travee is in het souterrain een rechthoekig venster geplaatst, in het verleden bevond zich hier een deur. Op de bel-etage een 8-ruitsvenster, niet voorzien van persiennes. Op de hoek van voor- en zijgevel hangt een donkergroen geschilderd lampje in Art Deco-stijl. De rechterzijgevel (westelijk) is geleed in vijf onregelmatige traveeën, van links- naar rechts is de gevel thans als volgt ingedeeld: twee 8-ruitsvensters, een recent geplaatste deur met ovalen ruitje, wc-raampje bestaande uit een blinde nis met daarboven een 2-ruitsvenster, een 4-ruitsvenster en twee originele halfronde 2-ruitsvensters voorzien van diefijzers. Op de bel-etage bevinden zich thans drie 8-ruitsvensters, met daartussen twee dichtgezette ramen. Daarboven, op de zolderverdieping, vijf naast elkaar geplaatste rechthoekige blindnissen. De achtergevel (zuidelijk) met aan weerszijden een pilaster, heeft een halfronde risalerende uitbouw met aan weerszijden twee traveeën. De uitbouw heeft op de bel-etage drie 2-ruitsvensters met persiennes waarboven drie blinde nissen, allen met de halfronde vorm van de uitbouw meegaand. In het souterrain bevinden zich onder het linker- en rechtervenster halfronde 2-ruitsvensters met diefijzers. De gehele linkertravee heeft in het souterrain twee halfronde 2-ruitsvensters en diefijzers waarboven twee 8-ruitsvensters met persiennes en enigszins naar het midden van het gevelvlak geplaatste twee 4-ruitsvensters, die gedeeltelijk in de onderzijde van de kroonlijst geplaatst zijn. Voor de twee rechtertraveeën bevindt zich een naar boven toe ietwat inzwenkende steektrap, bestaande uit 11 hardstenen treden eindigend in een bordes. Trap en bordes zijn voorzien van een sierlijke smeedijzeren leuning. Het bordes geeft toegang tot een dubbele toegangsdeur met 2-ruitsbovenlicht met persiennes. Aan de rechterkant van de trap bevindt zich in het souterrain een halfrond 2-ruitsvenster met diefijzers, hierboven een 8-ruitsvenster met persiennes. Boven de dubbele deur en het venster bevinden zich twee, evenals in de linkertraveeën, ietwat naar het midden en gedeeltelijk in de kroonlijst geplaatste 4-ruitsvensters. Interieur- Tijdens de restauratie in 1989-90 zijn er enkele aanpassingen in het interieur (met name in het souterrain) verricht om het gebouw als modern kantoor te kunnen gebruiken. Deze aanpassingen hebben het karakter van het gebouw niet aangetast; maar vallen echter buiten de bescherming wegens te geringe ouderdom en monumentale waarden. Zowel bel-etage als souterrain van villa Schuttersveld zijn thans in gebruik als kantoorruimte. De bel-etage is opgebouwd uit een centraal gelegen ontvangsthal die omgeven wordt door een aantal voormalige woon- en slaapvertrekken. De ontvangsthal met schouw is voorzien van de originele marmeren vloer en is gesierd met fijn stucwerk in empirestijl. De hal wordt verlicht door middel van een lichtkoker die door matglazen platen wordt afgesloten. Recht achter de hal ligt in de risalerende uitbouw een ovaalvormige kamer met schouw. Links naast de hal liggen drie kamers achter elkaar (oorspronkelijk de functies bekledend van studeerkamer, grote salon en kleine salon). Aan de rechterzijde van de hal bevinden zich de voormalige slaapkamers en de badkamer (thans toiletruimte). Via een eenvoudig trappenhuis met lichtkoker, ingeklemd tussen hal en voornoemde kamers, zijn de zolder en het souterrain bereikbaar. De zolder (thans archief- en opslag) werd gedurende het textielverleden van het huis gebruikt als opslagplaats voor stukgoederen. Tevens bevinden zich er enkele kleine, voormalige personeelsvertrekken. In het souterrain bevindt zich, naast een aantal vertrekken die in het verleden gebruikt werden voor opslag, provisie e.d., de originele keuken.
Waardering:
Het HOOFDGEBOUW van de historische buitenplaats Schuttersveld is van algemeen belang:
-vanwege de ouderdom;
-vanwege de architectonische vormgeving;
-vanwege de gaafheid van het exterieur en het interieur;
-vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats;
-vanwege de centrale en kenmerkende ligging binnen het 19de-eeuwse park in landschapsstijl in vrijwel dezelfde periode is ontstaan als het hoofdgebouw.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving.
De buitenplaats Schuttersveld werd gesticht door Charles de Maere [Messire Charles Louis Baron de Maere (1902-1885), gehuwd met Cecile Jeanne van Remoorterre], textielfabrikant te St. Nicolaas in Vlaanderen. Hij vestigde zich in november 1832 te Enschede en stichtte in 1834 op het zgn. Schuttersveld in de toenmalige gemeente Lonneker een garenververij en bontweverij. De naam Schuttersveld is waarschijnlijk afkomstig van de op het terrein gehouden oefeningen door de Enschedese schutterij. Tussen de ververij en weverij liet De Maere het huis Schuttersveld bouwen. Op 30 augustus 1834 legde Adolf Joseph de Maere, zoon van de stichter, de thans nog aanwezige eerste steen voor het nieuwe woonhuis. Rondom het huis werd een fraai landschapspark aangelegd met als dominerend element een slingervijver. Volgens de kadastrale minuut uit 1836 (Lonneker, 915.920 A7 N 10) bevinden zich op dat moment de volgende opstallen op het Schuttersveld: het hoofdgebouw, ten oosten de weverij (met koetshuis, paardestal en remise) en de ververij met kalanderij (waar het weefsel ter glanzing gemangeld werd -kalanderen-) ten westen van het hoofdgebouw, in het zuiden van het park ligt de zich vanaf de slingerende beek vertakkende slingervijver en nog een tweede kleine slingervijver in het westen van de aanleg. Hoofdgebouw en parkaanleg zijn in de loop der tijd vrijwel onaangetast gebleven. De Maere zette zijn bedrijf op het Schuttersveld tot medio 1847 voort en kocht in 1848 van de heer De Greve, notaris te Enschede, ten zuiden van zijn bezit een perceel dat oorspronkelijk tot de Esmarke behoorde. Tevens kocht De Maere omstreeks 1848 rechtstreeks vanuit de Esmarke een tweede stuk grond, gelegen ten westen van voornoemde perceel. Dit in het zuiden van de aanleg gelegen deel, behoorde tot de verkoop eind jaren '90 tot de historische aanleg. De Maere bleef tot 1856 op het huis wonen en keerde toen naar België terug. Per advertentie werd in de Enschedesche Courant van 25 september 1856 de verkoop aangekondigd van de "verkoop van een kostbare inboedel, toebehorende aan Jhr. de Maere op het Schuttersveld wegens vertrek naar elders" en enkele jaren later op 16 maart 1859 verscheen in "De Enschedesche Courant" de mededeling dat het buitengoed Schuttersveld verkocht zou worden. Hendrik Jan (Hein) van Heek (getrouwd met Johanna Elderink en firmant van de firma Gebr. van Heek) werd op 16 mei 1859 bij deze openbare verkoping voor f 27.200,- eigenaar van Schuttersveld. Het buiten omvat dan de villa en de bijgebouwen, alsmede 11.39.70 ha grond, ten dele als park aangelegd. Later werd nog 4 ha grond bijgekocht. Op 15 augustus 1859 vroeg H.J. van Heek namens de firma Gebr. van Heek aan Gedeputeerde Staten van Overijssel, concessie tot het oprichten van een weverij, ververij, warme en koude kalanderij, ruwerij en katoendrukkerij op bovengenoemd terrein. Tevens verzocht hij om tot het bouwen van een fabriek over te mogen gaan. In 1859 werd in en bij de villa op het Schuttersveld het nieuwe bedrijf begonnen. In het huis werd tevens kantoor gehouden en op de zolders werd een magazijn voor het gerede doek gevestigd. Het gebouw ten westen van de villa bleef in gebruik voor het verven van het doek dat door de buitenwevers werd afgeleverd in het gebouw oostelijk van de villa dat in de voorgaande jaren dienst had gedaan als koetshuis, stallen en koetsierswoning van De Maere, een groot liefhebber van de paardensport Toen de ververij ten westen van het huis omstreeks 1880-1885 afbrandde, werd het gebouw gesloopt en werden van het vrijkomende materiaal twee dienstwoningen aan de Hengelosestraat (thans Hengelosestraat 107-109) gebouwd. Het voormalige koetshuis bleef behouden. Na het overlijden van mevrouw H.J. van Heek-Elderink werd Schuttersveld in 1922 ingebracht in de NV. Sinds 1935 werd het huis bewoond door de heer H.A. van Heek, directeur van Gebr. van Heek, en zijn gezin. In 1985 werd Schuttersveld eigendom van Gebr. van Heek, later genaamd Schuttersveld Holding NV. In 1989-90 werd het hoofdhuis door de toenmalige huurder (Te Pas Bouw) gerestaureerd en werd er in het voormalige koetshuis een restaurant gevestigd. Thans is Schuttersveld eigendom van mw. A.N.G. ten Cate-van Heek. Het complex wordt van de Hengelosestraat gescheiden middels een smeedijzeren hek. De omgrenzing van de historische buitenplaats staat op de bij deze registeromschrijving bijhorende kaart aangegeven: in het noorden vormt de Hengelosestraat de begrenzing, in het oosten de tuinen bij de dienstwoningen en de beukenlaan, in het zuiden begrenzen de beek en de eiken de buitenplaats en in het westen de rode beuken- en lindenlaan.
De historische buitenplaats Schuttersveld is uit de volgende samenstellende onderdelen opgebouwd; 1. hoofdgebouw (Huis Schuttersveld), zie voor omschrijving hierna; 2. historische parkaanleg, zie idem; 3. koetshuis, zie idem; 4. blok van twee dienstwoningen met bijbehorend hekwerk, zie idem; 5. hekwerk aan de Hengelosestraat, zie idem; 6. drie koude bakken in moestuin, zie idem.
Waardering
De historische buitenplaats Schuttersveld is in cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch opzicht van algemeen belang vanwege:
- het hoofdgebouw in empire-stijl, dat een belangrijk voorbeeld is van een hoofdgebouw op een buitenplaats die in de jaren '30 van de 19de eeuw gebouwd werd als directeurswoning voor een textielfabrikant temidden van een -thans verdwenen- fabriekscomplex;
- de vanaf de aanleg in de jaren '30 van de 19de eeuw nauwelijks aan veranderingen onderhevig geweest zijnde parkaanleg in landschappelijke stijl met als dominerend middelpunt een slingervijver, behorende bij het voormalig fabriekscomplex en de directeurswoning;
- de visuele, ruimtelijke en functionele samenhang tussen de complexonderdelen.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Landhuis | Kastelen, landhuizen en parken | Kasteel, buitenplaats | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Hengelosestraat | 113 | – | 7514 AE | Enschede | – | – | Ja |
Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
---|---|---|---|
Kastelen, landhuizen en parken | Kasteel, buitenplaats | – | – |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | I | 1697 | – | Enschede |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1834 | 1834 | – | vervaardiging |