Inleiding

Het bedrijf is opgericht in 1845 door Josephus van Dijk (1813-1891). Hij was een wever die aan andere thuiswevers garens verkocht en als stukken opkocht, bleekte en weer verkocht aan anderen. Hij vestigde zich aan de Bolksheuvel in Waalre en startte daar zijn linnenweverij met scheerderij, spoelerij, blekerij en enkele handweefgetouwen in een "fabriekshuis". De bijbehorende bleekvelden uit 1859 waarop de stukken van de wevers werden gebleekt zijn nu nog steeds in gebruik bij leden van de huidige visclub van de firma. In 1863 wordt dit fabrieksgebouw, dat toen in omvang nog bescheiden moet zijn geweest, vergroot. Het bedrijf droeg in 1873 de firmanaam: "van Dijk Manders & Co". Aan de zuidkant van de Markt wordt in 1892 de huidige fabriek gebouwd (onderdeel I), geflankeerd aan elke kant door twee herenhuizen (onderdeel II t/m V). In 1906 gaat de fabriek over op stoomkracht. Ten behoeve van deze aandrijving wordt in 1906 de fabriek aan de zuidkant vergroot met een ketelhuis en in 1918 en 1920 met een hal onder drie en vijf houten sheddaken. Deze zijn grotendeels vervangen door een plat dak in 1997. De onderdelen I-V vormen de historische kern van het weverij complex. De fabriek kreeg in 1912 electriciteit. In de periode 1921-25 bezat de firma een eigen vestiging in Djokjakarta onder de naam: "Javaanse Linnenweverij". Andere belangrijke ontwikkelingen in Nederland waren de eigen winkels van het bedrijf tussen 1926-34. Nu produceert het bedrijf o.a. huishoud-, ziekenhuistextiel (beroepskleding) en gordijnstoffen.

Voor Waalre en omgeving is het ca. 150 jaar oude bedrijf, de oudste, belangrijkste en meest levende industrie in het hart van het dorp. De weverij geeft met zijn ligging aan de Markt, het centrum van Waalre nog steeds een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van het dorp.

Omschrijving

De historische kern van het complex van de voormalige linnenweverij Van Dijk bestaat uit een symmetrisch complex van vijf onderdelen: I. Het hoofdgebouw van het fabriekscomplex, een langwerpig gebouw uit 1891 onder mansardedak met kopgevel loodrecht op de Markt. II. Herenhuis uit 1910 gebouwd voor Theodorus van Dijk. Ontwerp van Architect Cornelius de Koning. III. Herenhuis in eclectische stijl uit 1892 gebouwd voor B. en D. van Dijk. IV.Herenhuis in eclectische stijl uit 1892 voor D. van Dijk-Manders. V. Herenhuis in eclectische stijl uit 1910 gebouwd voor textielfabrikant J.J.C. van Dijk.

Waardering

Het complex van de linnenweverij Van Dijk is van algemeen belang. Het geheel heeft cultuurhistorisch belang als voorbeeld van de sociaal-economische ontwikkeling van de nijverheid en als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de laagbouw voor de textielindustrie. Het is architectuurhistorisch van belang vanwege de stijl en de ornamentiek en als voorbeeld van de toegepaste combinatie van woonhuizen en fabrieksgebouw. Het geheel heeft ensemblewaarden als onderdeel van de bebouwing van het Marktplein, die in de loop van de negentiende eeuw door de bouw van grotere fabriekscomplexen een functieverandering onderging. Het is tevens van belang vanwege de gaafheid van het ex- en interieur. Het is zeldzaam wegens de opzet als een geleidelijk gegroeid en samenhangend geheel met gebouwen van uiteenlopend karakter en constructie.