Inleiding:

Voormalig ENTREPOTGEBOUW 'De Vijf Werelddelen' in oorsprong bestemd voor de belastingvrije opslag van transitogoederen. Tussen 1875-1879 gebouwd in utilitaire eclectische bouwstijl op initiatief van L. Pincoffs en H.A. Then-Bergh, de directeuren van de in 1872 opgerichte Rotterdamsche Handels Vereeniging (R.H.V.), naar ontwerp van architectenbureau G.J. Morre en Co. te Delft. Bij de technische uitvoering van het destijds modernste pakhuis ter wereld waren Th.J. Stieltjes als hoofdingenieur van de R.H.V. en zijn assistent en latere opvolger ir. W.A. Mees nauw betrokken. De onderbouw werd aanbesteed door het aannemersbedrijf Engel & Van Krevelden, de bovenbouw door aannemer D. Warnsink. In verband met de bereikbaarheid vanaf het water werd het gebouw voorzien van een eigen insteekhaven aan de Binnenhaven, de Entrepothaven. Het Vrij Entrepot was bovendien direct bereikbaar voor goederenwagons. Na het faillissement van de R.H.V. in 1882 werd na langdurig onderhandelen tussen de directie, de gemeente en het Rijk besloten dat vanaf 1 mei 1885 de gemeente Rotterdam het Vrij-Entrepot zou exploiteren.

N.B. Het veempand America werd in 1962 gedeeltelijk door een brand verwoest en is een jaar later hersteld met een gewijzigde indeling.

De zuidelijke gevel van het complex werd rond dezelfde tijd bovendien ingrijpend gemoderniseerd door een aanzienlijke uitbreiding van de laadmogelijkheid. Hiervoor werden voor de laaddeuren op de derde verdieping betonnen laadbalkons aangebracht, de ijzeren laadbalkons op de tweede verdieping werden verbreed en samengevoegd tot één doorlopend balkon met een betonnen vloer en het bestaande laadbalkon op de eerste verdieping werd verbreed door het aanbrengen van een betonnen vloer, waarbij gebruik werd gemaakt van de oorspronkelijke galerij van gietijzeren kolommen en stalen liggers. In hetzelfde jaar werden aan de noordgevel op het dak ijzeren hijsbalken aangebracht. In 1997 heeft het gehele entrepotgebouw een andere bestemming gekregen.

Omschrijving:

Sober vormgegeven groot Vrij-Entrepot (197,50m bij 37,25m) met een rechthoekige plattegrond op een speciaal daartoe aangelegde kade opgetrokken, met lange zijde direct aan de Entrepothaven van vijf vemen.

Het omliggende terrein van 3500 vierkante meter was oorspronkelijk ommuurd. Het pakhuis, met een totale opslagruimte van 30.536 vierkante meter, telt vier bouwlagen boven een waterdichte kelderverdieping met hoge gewelven van ongewapend beton. Het geheel is opgetrokken in rode baksteen met natuurstenen dorpels, sluitstenen en tussen de begane grond en de eerste verdieping cordonlijsten. Het gebouw is gefundeerd op 8.380 houten palen waarop via houten balken (kespen) de gemetselde muren rusten. De zo goed als vrije plattegrond wordt gedragen door 192 I-vormige gietijzeren kolommen, geplaatst in een stramien van 5,22 bij 5,33 meter. Dwars door het gebouw zijn over de gehele breedte vier, tot twee meter boven de dakbedekking reikende en door de gevel schietende, brandmuren opgetrokken, bestaande uit 44 cm breed metselwerk afgedekt met natuurstenen ezelsruggen. Hierdoor ontstaat de heldere indeling van het gebouw in vijf veempanden waarvan de buitenste een identieke lengte van 26,77 meter (vijf traveeën) hebben en de drie middelste elk een lengte van 47,88 meter (negen traveeën). Het complex is twee vemen (zeven traveeën) diep. Elk deel draagt de naam van één aan de vijf werelddelen, van oost naar west: Afrika, Europa, America, Azië en Australië. Behalve door de brandmuren wordt het gebouw verticaal geleed door lisenen tussen de vensters en de laaddeuren. De kruisvensters zijn alle per drie gekoppeld en zijn evenals de dubbele houten laaddeuren licht getoogd en voorzien van natuurstenen dorpels. De lisenen vonden, thans slechts nog op een aantal plaatsen aanwezig, hun beëindiging in een kanteelachtige opbouw op de uitkragende dakrand en zijn tussen de bouwlagen voorzien van smeedijzeren sierankers met leliemotief. Aan de bovenzijde van de gevel bevindt zich tussen de lisenen een gemetseld boogfries. In de verdiepingen eronder wordt de gevelgeleding bepaald door de ritmiek van vensters en laaddeuren. Aan de zuidzijde heeft de middelste travee van de buitenste twee vemen op iedere verdieping laaddeuren, de overige traveeën vensters. In de tussenliggende drie vemen zijn vensters en laaddeuren alternerend aangebracht. Aan de noordzijde bevinden zich de laaddeuren van de middelste vemen zich ter hoogte van de derde en de zevende travee, terwijl in de buitenste vemen ten opzichte van de zuidgevel de laaddeuren zich één travee dichter bij de brandmuur bevinden. In de zeven traveeën tellende kopse oost- en westgevel bevinden zich op de begane grond zeven licht getoogde inrijpoorten. De verdiepingen erboven hebben in de derde en de vijfde travee laaddeuren, de overige traveeën zijn voorzien van gekoppelde toogvensters. In het hele complex zijn, boven de laaddeuren, op het dak ijzeren hijsbalken aangebracht. Aan de zuidelijke kadezijde van het complex bevindt zich een 10 meter brede galerij met 38 gietijzeren kolommen (achthoekig en met een sober geprofileerd basement en kapiteel), die de kade gedeeltelijk overdekt. Voorts bevinden zich aan de zuidzijde, deels op de kade en deels op het laadbalkon, vier mobiele electrische portaalkranen met een vaste giek en een overdekte houten stuurcabine uit 1908-1913. Deze kranen, aangebracht ter vervanging van de oorspronkelijke hydraulische kettingkranen, werden gefabriceerd door de Haarlemse machinefabriek 'Figee'.

Waardering:

Omvangrijk voormalig Vrij-Entrepotgebouw uit 1875-79 met bijbehorende onderdelen van algemeen belang uit cultuur- en architectuurhistorisch oogpunt en van grote typologische waarde als destijds modernste opslaggebouw ter wereld. Tevens van bijzondere historisch- stedebouwkundige betekenis wegens de functionele relatie met de havenontwikkeling op de linker Maasoever en de beeldbepalende situering.