Gevangenis, Utrecht
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Wolvenplein 27 - Gevangenis - hoofdgebouw
Omschrijving
GEVANGENIS met twee DIENSTWONINGEN (COMPLEXONDERDEEL 1) kruisvormige plattegrond, met drie armen waarin de cellen gehuisvest zijn, een verbindingsruimte, en een vierde vleugel voor administratieve doeleinden, verbonden met de driedelige voorbouw, eveneens bedoeld als administratiegebouw. Ter weerszijden en daarmee verbonden twee dienstwoningen. Omschrijving
Elke vleugel met souterrain en drie verdiepingen onder met leien gedekt zadeldak, waarvan de noordwest- en zuidoostvleugel evenlang zijn, de noordoostvleugel is in 1874- '76 verlengd. Veelal ongelede vleugels met diepliggende getoogde meerruits ramen met bovenlicht en kunststenen onderdorpels. De voorbouw, het administratiegebouw, bestaat uit een negen traveeën breed middendeel onder een met leien belegd schilddak, door muren verbonden met twee zijvleugels (dienstwoningen) onder met leien gedekt schilddak, van ieder vier traveeën breed. Het middendeel is uitgevoerd met hoekrisalieten, twee bouwlagen, schuifvensters met glas-in-lood en geprofileerde daklijst met dakkapellen. Zijvleugels eveneens met twee bouwlagen, geprofileerde daklijsten en dakkapellen.
De cellen zijn gerangschikt aan beide zijden van een lange gang, welke tot en met de derde verdieping open is, waarbij de cellen via gietijzeren geornamenteerde galerijen toegankelijk zijn. Vanuit een centrale ruimte, waar de drie cellenvleugels bijeen komen, vindt de aansluiting op de vierde vleugel plaats.
Op de kop van elke cellenvleugel een groot rondboogvenster, en de in 1930 in de kap aangebrachte daklichten. Aan de kop van de noordwestvleugel zijn wigvormige luchtkooien, toegankelijk vanuit een rondlopende gang, welke weer aansluit op de hoofdgang van de cellenvleugel. De individuele luchtkooien zijn in 1885 aan de bovenzijde met hekwerk afgesloten.
Waardering
Cellencomplex met voorbouw met dienstwoningen, van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde als onderdeel van het gevangeniscomplex Wolvenplein en een zeldzaam voorbeeld van gaaf bewaard gebleven en nog in gebruik zijnde cellulaire gevangenis. Tevens van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waaarde vanuit het oogpunt van de geschiedenis van straftoepassing in de 19e eeuw.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding Complex
GEVANGENISCOMPLEX, op voormalig 16de eeuws bolwerk (reeds van rijkswege beschermd monumentnummer 18414) grotendeels gebouwd in 1851-'56 naar ontwerp van architect I. Warnsinck, onder directie van Rijkswaterstaat en naderhand uitgebreid door J.F. Metzelaar en W.C. Metzelaar. Het complex omvat de volgende drie onderdelen:
1. cellencomplex met twee dienstwoningen
2. kerk
3. luchtplaats met ringmuur en aan stadszijde smeedijzeren hek
De op het terrein voorkomende zes bewakerswoningen zijn hier van bescherming van rijksbelang uitgesloten.
Complexomschrijving
In baksteen opgetrokken gevangeniscomplex aangelegd op een driehoekig terrein. Het complex heeft een cellenvleugel uit 1856 in de vorm van een kruis, met een in 1876 verlengde achtervleugel, voorts een driedelige voorbouw, waarin twee dienstwoningen zijn opgenomen. De dienstgebouwen zijn gelegen aan een voorplein, rechts op het voorplein een reeks dienstwoningen uit 1896. Het voorplein grenst aan het Wolvenplein en is daarvan afgescheiden door een monumentaal hek.
Aan de oostzijde is tussen twee armen van het cellencomplex en daarmee verbonden via een luchtbrug in 1903 een kerk toegevoegd naar ontwerp van W.C. Metzelaar.
Waardering
Gevangeniscomplex, van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarden als oudste, gaaf bewaard gebleven nog in gebruik zijnd voorbeeld van een cellulaire vleugelgevangenis, alsook vanuit het oogpunt van de geschiedenis van straftoepassing in de 19de eeuw. In de huidige verschijningsvorm van het complex is de ontwikkelingsgeschiedenis nog goed afleesbaar waarbij de bijdrage van de verantwoordelijke architecten als onderdeel van hun oeuvre van belang is. Tevens van stedenbouwkundige waarde vanwege de markante ligging.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Cellencomplex | Bestuursgebouwen, rechtsgebouwen en overheidsgebouwen | Gerechtsgebouw(E) | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Wolvenplein | 27 | – | 3512 CK | Utrecht | Centrum | – | Ja |
| Wolvenplein | 25 | – | 3512 CK | Utrecht | Centrum | – | – |
| Wolvenplein | 25 | bis | 3512 CK | Utrecht | Centrum | – | – |
| Wolvenplein | 26 | – | 3512 CK | Utrecht | Centrum | – | – |
| Wolvenplein | 28 | – | 3512 CK | Utrecht | Centrum | – | – |
| Wolvenplein | 29 | bis | 3512 CK | Utrecht | Centrum | – | – |
| Wolvenplein | 29 | – | 3512 CK | Utrecht | Centrum | – | – |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | A | 2716 | – | Utrecht |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1856 | 1856 | – | vervaardiging |