Inleiding

Complex van electrisch GEMAAL Smeenge, met SCHUTSLUIS en beweegbare VERKEERSBRUG, SLUISWACHTERSHUISJE, SCHOTBALKENLOODS en DIENSTWONINGEN bij De Voorst en Vollenhove (Ov.). Het complex is één van de drie grote, aan de grenzen van de Noordoostpolder staande gemaalcomplexen die zijn gebouwd voor de bemaling van "Den Noordoostelijken Polder". De andere twee zijn die bij Urk (Vissering) en Lemmer (Buma). Het in de jaren 1939-1941 in opdracht van Rijkswaterstaat (Dienst der Zuiderzeewerken afdeling Noordoostpolderwerken, later Rijksdienst IJsselmeerpolders) gebouwde complex, met het gemaal Smeenge (naam sinds 1950) en de Voorster Sluis, is ontworpen door ir. D. Roosenburg (Den Haag). De gebouwen van het complex zijn opgetrokken in een functionalistische stijl en tonen grote overeenkomsten met de gebouwen van de complexen gemaal- en sluiscomplexen bij Lemmer en Urk. De bestekken voor de staalskeletten van het gemaalgebouw, de schotbalkenloods en het transformatorstation (laagspanningsgebouw) dateren van december 1939. Dit bij het gemaal behorende transformatorstation werd op enige afstand geplaatst op een in de provincie Overijssel liggend terrein aan de overzijde van het kanaal Blokzijl-Kadoelen en is niet beschermd. Het inwendige van de complexonderdelen valt eveneens buiten de bescherming van rijkswege.

Omschrijving

Complex van gemaal (gemaal Smeenge), met sluiswachtershuisje, schotbalkenloods en dienstwoningen, opgebouwd vanuit rechthoekige plattegronden, in schone baksteen op een betonnen onderbouw. De gebouwen worden overkapt door met pannen gedekte zadeldaken en staan evenwijdig aan de weg. Het complex wordt gecompleteerd door een schutsluis (Voorster Sluis). De sluis verbindt het Vollenhover Kanaal met de in de polder gelegen Zwolse Vaart, en is voorzien van een bijbehorende noodschuif. Over de sluis ligt een beweegbare verkeersbrug.

Waardering

Het waterstaatkundige complex is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische en architectuurhistorische waarde.

- Het waterstaatkundige complex heeft algemene cultuurhistorische waarde omdat de bouw ervan het begin van de Noordoostpolder markeert en het tot de oudste nog bestaande bouwwerken in de Noordoostpolder behoort. Het complex is tevens van belang vanwege de plaats die het inneemt in de technische en typologische ontwikkeling van waterbouwkundige werken in Nederland.

- Het complex heeft algemene architectuurhistorische waarde vanwege de specifieke, voor de bouwtijd karakteristieke vormgeving en constructie van de complexonderdelen, en als belangrijk werk uit het oeuvre van een vooraanstaand bouwkundige.

- Het complex heeft ensemblewaarde vanwege de bijzondere visuele en functionele samenhang tussen de samenstellende onderdelen. Het is tevens van belang vanwege de ruimtelijke relatie met de wateren waarmee het is verbonden en als essentiëel onderdeel van een groter geheel (Noordoostpolder), waarvan ook de sterk verwante waterstaatkundige complexen bij Urk (Vissering-Urkersluis) en Lemmer (Buma/Lemstersluis) deel uitmaken.

- Het complex is bovendien van belang vanwege de herkenbaarheid en de gaafheid van de complexonderdelen.