Putterstraatweg 5, Nijkerk

Onderdeel 2

Omschrijving

De HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG is vanaf het midden van de 19de eeuw tot stand gekomen. Daarvoor kende Salentein geen aanleg van betekenis, wel is al op de kaart van De Man (1802-1803) een kleine vergraven vijverpartij direct ten zuiden van het huis te zien. Het zwaartepunt van de aanleg is geconcentreerd op het terrein ten westen van Salentein aan de overzijde van de provinciale weg (Puttersttraatweg) en gericht op De Berencamp. Hier is rond 1906 de compositie verfraaid en een ruimtelijk-visuele relatie tussen beide buitenplaatsen Salentein en de Berencamp gecreëerd. Door het aanplanten van verschillende boomgroepen (clumbs of trees) zijn zichtassen uitgezet, waarbij het huis De Berencamp, het tolhuisje en de duiventoren, als 'point de vue' dienen. De directe omgeving van het huis is ingericht met de vijverpartij en enkele monumentale solitairen (eik, plataan, linde en treurwilg). Vanaf de Putterstraatweg heeft het huis een zeer beeldbepalende functie, wat veroorzaakt wordt door het langwerpige, verdiept liggende weiland voor het huis, dat aan de oostzijde wordt afgesloten door een rechte laan (Topografische Militaire Kaart 1849-1859). Vanaf het huis bestaat eveneens een mooi zicht over dit weiland naar de begroeide rand aan de zuidzijde waarin oorspronkelijk enkele boomgroepen waren uitgespaard (thans dichtgegroeid). Ten westen van het huis lag voorheen de moestuin annex boomgaard. Het gebied ten oosten en ten zuiden van het huis is in de derde kwart van de 19de eeuw bebost waardoor het coulisselandschap werd gevormd. Hierbij werd de rechthoekige verkaveling verlaten (afgebeeld op de kadastrale minuut 1827) en vervangen door een meer grillig gevormd verkavelingspatroon (Topografische Kaart 1871) met een slingerende rondwandeling rond twee weiden; de afwisseling van open en gesloten ruimten kenmerkt de aanleg van dit bos. De weilanden zijn grotendeels omhaagd. De inrichting van de weiden is enigszins verstoord door de nieuwe villa met bijbehorende tuin in de westelijke en een eendenkooi in de oostelijk gelegen weide. Door het bos lopen enkele rechte lanen; de west-oostlaan (richting het spoor) eindigt bij een heuveltje en een rondeel; de rechte toegangslaan naar boerderij 'de Hoge Dam' wordt geflankeerd door twee als een rondeel met boombeplanting en een greppel aangelegde uitstulpingen. Vanaf deze laatst genoemde laan zichten over de open weiden aan weerszijden, die aan de noord- en zuidzijde door grillige bospercelen omsloten worden (singel zuidzijde aangeplant in 1830). In ca.1950 is het bos grotendeels gekapt en opnieuw aangeplant, waarbij de structuur gehandhaafd bleef. In het parkbos ligt Heribert van Westerveld begraven (? - 1831) op een rond eilandje met oude eiken en beuken rondom (zie omschrijving onderdeel 7).

Waardering

HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG behorende tot de buitenplaats De Salentein van algemeen belang:

- wegens de aanleg in landschapsstijl rond 1906 met clumbs of trees en zichtassen gericht op de buitenplaats De Berencamp;

- wegens de visueel-ruimtelijke samenhang met de buitenplaats De Berencamp, waarbij het huis De Berencamp, het tolhuisje en de duiventoren als 'points de vue' dienen;

- wegens het 19de-eeuwse wandelbos met lanenstelsel en grillig gevormd kavelpatroon;

- wegens de functioneel-ruimtelijke samenhang met andere onderdelen van de buitenplaats.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
514827
Complexnaam
Salentein
Provincie
Plaats
Complexomschrijving

Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde HISTORISCHE BUITENPLAATS Salentein met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), BOOGBRUG (3), BRUG (4), KOETSHUIS met SCHUUR (5), DORSMOLEN (6), GRAFKELDER (7), TUINMUUR met SCHUUR (8), DUBBELE DIENSTWONING (9.

Ten noordoosten van Nijkerk aan de provinciale weg naar Putten is de historische buitenplaats Salentein gelegen. De in oorsprong zestiende-eeuwse hofstede, genaamd Groot Vaneveld, werd in de loop van de achttiende en negentiende eeuw door de familie Van Westerveld uitgebreid en verfraaid tot een uitgestrekte buitenplaats. Onder het beheer van Heribert van Westerveld kreeg het goed de naam 'Salentein'. Op de Kadastrale minuut (1827) en de Topografische Militaire Kaart van 1847-1848 is te zien dat Salentein op een omgracht terrein is gesitueerd (van oudsher 'eiland' genoemd) zonder een duidelijke parkaanleg van enige betekenis, alleen rondom het huis ligt een kleinschalige aanleg in landschapsstijl met een vergraven vijverpartij, die thans in enigszins gewijzigde vorm nog aanwezig is (zie ook de kaart van de Veluwe door M.J. de Man, 1802-1803). De aanleg concentreerde zich in de negentiende eeuw aan de oost- en zuidzijde van het huis en bestond uit enkele nutstuinen (oost), thans weiland, en een ruim wandel- annex productiebos met rabatten. In 1906 liet de toenmalige eigenaar Jhr. W.M. van Weede, heer van Salentein en de Berencamp, het huis in pseudo-middeleeuwse stijl met kantelen en hoektorens verbouwen. Ook de compositie van de aanleg aan de westzijde van de provinciale weg werd gewijzigd, waardoor een ruimtelijke en visuele relatie werd geschapen tussen Salentein en de Berencamp, welke thans nog gaaf aanwezig is. Sinds 1980 is Salentein in gebruik als kantoor en in 1981 gerestaureerd.

Omgrenzing

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De buitenplaats ligt in de bocht van de Putterstraatweg (noordwest), aan de zuidoostzijde loopt de grens door het park langs de dubbele dienstwoning en om de twee weiden.

Waardering

De HISTORISCHE BUITENPLAATS SALENTEIN is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- wegens de ouderdom;

- als voorbeeld van een buitenplaats ontstaan uit een hofstede;

- wegens het in oorsprong 18de-eeuwse huis dat in 1906 in pseudo-middeleeuwse stijl is verbouwd;

- als voorbeeld van een buitenplaats die in kasteelachtige vorm is verbouwd, wat typerend is voor het begin van de 20ste eeuw;

- wegens de visuele samenhang met de buitenplaats Berencamp, die in 1906 door de realisatie van brede zichtassen met boomgroepen bij de aanleg van Salentein betrokken werd;

- wegens de samenhang tussen de bouwkundige onderdelen en de tuin- en parkaanleg.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Historische aanleg Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Putterstraatweg 5 3862 RA Nijkerk BY Ja
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
C 3464 Nijkerk Gelderland
C 2686 Nijkerk Gelderland
C 2896 Nijkerk Gelderland
C 2696 Nijkerk Gelderland
C 2793 Nijkerk Gelderland
C 3461 Nijkerk Gelderland
C 2819 Nijkerk Gelderland
C 3463 Nijkerk Gelderland
C 2795 Nijkerk Gelderland
C 2797 Nijkerk Gelderland
C 2792 Nijkerk Gelderland
C 2689 Nijkerk Gelderland
C 2695 Nijkerk Gelderland
C 2799 Nijkerk Gelderland
C 2697 Nijkerk Gelderland
C 3303 Nijkerk Gelderland
C 3462 Nijkerk Gelderland
C 2798 Nijkerk Gelderland
C 3370 Nijkerk Gelderland
C 2684 Nijkerk Gelderland
I 2236 Putten
I 2196 Putten
I 2235 Putten
Naar boven