Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde HISTORISCHE BUITENPLAATS Salentein met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), BOOGBRUG (3), BRUG (4), KOETSHUIS met SCHUUR (5), DORSMOLEN (6), GRAFKELDER (7), TUINMUUR met SCHUUR (8), DUBBELE DIENSTWONING (9.

Ten noordoosten van Nijkerk aan de provinciale weg naar Putten is de historische buitenplaats Salentein gelegen. De in oorsprong zestiende-eeuwse hofstede, genaamd Groot Vaneveld, werd in de loop van de achttiende en negentiende eeuw door de familie Van Westerveld uitgebreid en verfraaid tot een uitgestrekte buitenplaats. Onder het beheer van Heribert van Westerveld kreeg het goed de naam 'Salentein'. Op de Kadastrale minuut (1827) en de Topografische Militaire Kaart van 1847-1848 is te zien dat Salentein op een omgracht terrein is gesitueerd (van oudsher 'eiland' genoemd) zonder een duidelijke parkaanleg van enige betekenis, alleen rondom het huis ligt een kleinschalige aanleg in landschapsstijl met een vergraven vijverpartij, die thans in enigszins gewijzigde vorm nog aanwezig is (zie ook de kaart van de Veluwe door M.J. de Man, 1802-1803). De aanleg concentreerde zich in de negentiende eeuw aan de oost- en zuidzijde van het huis en bestond uit enkele nutstuinen (oost), thans weiland, en een ruim wandel- annex productiebos met rabatten. In 1906 liet de toenmalige eigenaar Jhr. W.M. van Weede, heer van Salentein en de Berencamp, het huis in pseudo-middeleeuwse stijl met kantelen en hoektorens verbouwen. Ook de compositie van de aanleg aan de westzijde van de provinciale weg werd gewijzigd, waardoor een ruimtelijke en visuele relatie werd geschapen tussen Salentein en de Berencamp, welke thans nog gaaf aanwezig is. Sinds 1980 is Salentein in gebruik als kantoor en in 1981 gerestaureerd.

Omgrenzing

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De buitenplaats ligt in de bocht van de Putterstraatweg (noordwest), aan de zuidoostzijde loopt de grens door het park langs de dubbele dienstwoning en om de twee weiden.

Waardering

De HISTORISCHE BUITENPLAATS SALENTEIN is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- wegens de ouderdom;

- als voorbeeld van een buitenplaats ontstaan uit een hofstede;

- wegens het in oorsprong 18de-eeuwse huis dat in 1906 in pseudo-middeleeuwse stijl is verbouwd;

- als voorbeeld van een buitenplaats die in kasteelachtige vorm is verbouwd, wat typerend is voor het begin van de 20ste eeuw;

- wegens de visuele samenhang met de buitenplaats Berencamp, die in 1906 door de realisatie van brede zichtassen met boomgroepen bij de aanleg van Salentein betrokken werd;

- wegens de samenhang tussen de bouwkundige onderdelen en de tuin- en parkaanleg.