Leeuwarderweg 4, Wergea
Inleiding
Het WOONHUIS in Eclectische bouwtrant is omstreeks 1875 gebouwd, vermoedelijk naar ontwerp van de timmerman Klaas Keimpes Hoekstra. Mogelijk verving het huis een voorganger die al langer in het bezit van de familie Hoekstra was. Erfafscheiding in de vorm van een laag ijzeren HEKWERK.
Het woonhuis vormt de kopse beëindiging van de timmerwerkplaats. Door interne doorbraken is het pand in een latere periode daarmee verbonden. Nadien hebben vertrekken functieveranderingen ondergaan: ruimten van de timmerwerkplaats zijn bij het woonhuis getrokken; de keuken van het woonhuis werd kantoor. Het woonhuis is uitgebreid met een serre aan de zuidzijde en tussen 1961 en 1972 is in de tuin aan de noordzijde een uitbouw gerealiseerd; beide onderdelen vallen buiten bescherming van rijkswege. Het INTERIEUR van het woonhuis is geheel gewijzigd. De bescherming van het pand richt zich in het bijzonder op het oorspronkelijke casco en de voorgevel.
Omschrijving
Het woonhuis op een rechthoekige plattegrond omvat één bouwlaag en wordt gedekt door een met zwart geglazuurde Hollandse pannen belegd schilddak met doorgetrokken dakschild aan de achterzijde. Hoekschoorstenen met borden. De gevels zijn gemetseld in bruine baksteen in staand verband met een knipvoeg. De voorgevel is symmetrisch ingedeeld en bestaat uit een risalerend middenportiek, doorgemetseld tot de dakkapel met balkon. Aan beide zijden van de portiek twee vensters en hoeklisenen versierd met gepleisterde spiegelvlakken. De dakkapel heeft een flauw hellend zadeldak, belegd met zwart geglazuurde gegolfde Friese pannen.
De gevel is verticaal geleed door een gepleisterde plint, vier gepleisterde banden en een houten gevellijst. De dakkapel telt drie gepleisterde banden; in de kilgoot een rollaag. De lichtopeningen zijn verfraaid met diamantkoppen op de banden, waar deze aansluiten op de kozijnen en aan de bovenzijde door een sierbetonnen trommelveld aan de bovenzijde afgesloten door een getoogde streklaag met sluit- en aanzetstenen met diamantkoppen.
De hoeken van de banden op het middenrisaliet zijn geaccentueerd door diamantkoppen. Het middenrisaliet heeft een inpandige portiek met een geprofileerde omlijsting en kuif; de zijwanden zijn beraapt en versierd met geborstelde vlakken; een porte brisée met middenstijl en smeedijzeren hekwerkje voor de glaspanelen. Boven de portiek een houten balkon op consoles. De balkondeuren hebben een geprofileerde omlijsting met een kuif.
Het gietijzeren HEKWERK bestaat uit gecanneleerde hekposten bekroond door een vaasje met een gelobd deksel; lage tussenhekken met ingezwenkte bovenregel.
Waardering
Het woonhuis in Eclectische bouwtrant, dat omstreeks 1875 is gebouwd, mogelijk naar ontwerp van de timmerman K.K. Hoekstra, en het bijbehorende hekwerk zijn van algemeen cultuurhistorische belang:
- vanwege de redelijke mate van esthetische kwaliteit van het ontwerp van het woonhuis,
- vanwege de redelijke mate van gaafheid van de voorgevel,
- vanwege de functionele relatie met het industrieel-ambachtelijke complex, waar het gebouw als ondernemerswoning onderdeel van uitmaakte.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
Het industrieel-ambachtelijk complex van het timmerbedrijf van K.K. Hoekstra (1808-1896) annex schaatsenmakerij onder de latere firmanaam A.K. Hoekstra & Co., omvat een WOONHUIS (1888) met TIMMERWERKPLAATS aan de Nieuwe Hoek 4 en een WOONHUIS met HEKWERK aan de Leeuwarderstraat 4 (vermoedelijk ca. 1875).
Wergea is een belangrijk centrum geweest van de Friese schaatsproductie, onder meer door de firma's Hoekstra, Westra, Bloemsma, de Vries, Kamstra, Meinderts en Zwart. De productie van schaatsen te Wergea is kenmerkend geweest voor de ontwikkeling van de bedrijfstak vanaf omstreeks 1800 als ambachtelijk bijproduct (glij-ijzer door de smid en het schaatshout van de timmerman) tot hoofdproduct van Friese schaatsenmakers, waarbij alle onderdelen binnen het bedrijf werden vervaardigd. De firma Hoekstra gold als een van de belangrijkste ontwikkelaars van schaatstypen, daaronder de Friese doorloper. De firma Hoekstra was een familiebedrijf waarin drie generaties Hoekstra het schaatsen maken uitoefenden. Vanaf 1946 tot 1965 werd het bedrijf onder de firmanaam A.K. Hoekstra & Co tot 1965 voortgezet door G. Zondervan. Het timmerbedrijf bleef tot 1971 bestaan. A.K. Hoekstra bouwde in zijn hoedanigheid van aannemer en producent van cementsteen in Wergea de Hervormde kerk, de voormalige Coöperatieve zuivelfabriek en een groot aantal woningen. Ook ontwierp hij boerderij Gerkema-zathe (Oebele Omwei 3) bij Warstiens.
Waardering
Het industrieel-ambachtelijk complex van het timmerbedrijf (1808-1896) annex schaatsenmakerij onder de latere firmanaam A.K. Hoekstra & Co., bestaande uit een woonhuis (1888) met een timmerwerkplaats annex schaatsenmakerij aan de Nieuwe Hoek 4 en een woonhuis met hekwerk aan de Leeuwarderweg 4 (vermoedelijk ca. 1875) is van algemeen cultuurhistorisch en industrieel-archeologisch belang:
- als bijzondere uitdrukking van de sociaal-economische ontwikkelingen in het dorp Wergea, in het bijzonder van de industrieel-ambachtelijke bedrijvigheid aan de Nieuwe Hoek,
- vanwege de herinneringswaarde aan de belangrijke schaatsenmakermakerij te Wergea,
- vanwege de decoratieve rijkdom van de beide woonhuizen die herinnert aan de bloeiperiode van deze bedrijfstak,
- als bijzondere uitdrukking van de timmerwerkplaats-typologie die verwant is aan die der pakhuizen,
- vanwege de redelijke mate van esthetische kwaliteit van het ontwerp van de timmerwerkplaats annex schaatsenmakerij, in het bijzonder vanwege de eenvoudige constructie en verzorgde detaillering van het exterieur,
- vanwege de betekenis van de timmerwerkplaats annex schaatsenmakerij als essentieel onderdeel van een complex dat is gelegen binnen het beschermd dorpsgezicht Wergea,
- vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur van de timmerwerkplaats annex schaatsenmakerij,
- vanwege de redelijke mate van esthetische ontwerpkwaliteit van de bij het complex behorende woonhuizen,
- vanwege de redelijke mate van gaafheid van de voorgevels van beide woonhuizen,
- vanwege de functionele relatie van de woningen met de industrieel-ambachtelijke onderdelen van het complex,
- vanwege de visuele gaafheid van de samenstellende onderdelen van het complex,
- vanwege de redelijke mate van zeldzaamheid van dit type industrieel-ambachtelijk complex in de provincie Friesland.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Woonhuis | Woningen en woningbouwcomplexen | Woonhuis(K) | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Leeuwarderweg | 4 | – | 9005 NE | Wergea | – | – | Ja |
| Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
|---|---|---|---|
| Woningen en woningbouwcomplexen | Woonhuis(K) | – | Rentenierswoning |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | A | 4564 | – | Warrega |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1875 | 1880 | – | vervaardiging |
| Name | Beroep | Notitie |
|---|---|---|
| Hoekstra, K.K. ; Drenthe | architect / bouwkundige / constructeur | – |
| Hoekstra, K.K. ; Drenthe | architect / bouwkundige / constructeur | – |