Inleiding

Aan de Lingedijk bij het dorp Oosterwijk ligt de in 1829 aangelegde BEGRAAFPLAATS(1) een complex vormend tesamen met het toegangshek en het baarhuisje. De Lingedijk, in de middeleeuwen aangelegd op de noordelijke oeverwal van de rivier, beschermde het achterliggende polderlandschap bij hoge waterstanden. Toch vonden verschillende dijkdoorbraken plaats waaronder een bij Oosterwijk in 1820. Het hierdoor ontstane wiel werd buitengedijkt en het overbodig geworden dijksegment werd in 1828 door het dijkcollege van Ter Leede en Schoonrewoerd aan de gemeente Leerdam overgedragen om het als begraafplaats in te richten. Een jaar eerder was per Koninklijk Besluit bepaald dat vanaf 1829 niet langer in kerken begraven mocht worden maar op een verhoogd terrein buiten de bebouwde kom. De begraafplaats werd na egalisering van het terrein op 1 januari 1830 geopend.

De formele overdracht geschiedde in 1832. In 1843 werd een deel van de algemene begraafplaats afgescheiden door een haag en ingericht als Israëlitische begraafplaats. Een uitbreiding hiervan volgde in 1859 waarvoor een terrein werd aangekocht aan de dijk vlak achter de entree naar de begraafplaats.

Opvallend op het algemene deel zijn enkele grafstenen omgeven door smeedijzeren kettingen of boomstammetjes en een afgebroken grafzuil. Het oudste graf stamt uit 1830.

Omschrijving

Begraafplaats omgeven door een haag van laurier, gelegen op een langgerekt perceel op de dijk van een wiel buiten de bebouwde kom van Leerdam, oostelijk van Oosterwijk. De zuid-westelijke hoek ligt lager, aan de voet van de dijk en is met 32 graven in gebruik als joodse begraafplaats, op het overige deel zijn christelijke graven aangelegd. Beide delen zijn aan de zuidzijde toegankelijk via een hek tussen hekpijlers dat naar een pad leidt wat omgeven is door hulsstruiken en eindigt bij het baarhuisje. Het pandje ligt met de langsgevel aan het pad en scheidt het joodse van het christelijke deel. Afgezien van het joodse deel is de algemene begraafplaats bedekt met grind. Voor de ingang staan twee monumentale lindebomen.

Waardering

De begraafplaats met een joods en een algemeen deel is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde als een vroeg en nog bestaand voorbeeld van een begraafplaats aangelegd direct na het Koninklijk Besluit op de ter aarde bestelling van 1829 en als kenmerkend voorbeeld van een buiten de bebouwde kom gelegen israëlitische begraafplaats.

De begraafplaats is van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde als voorbeeld van een begraafplaats met een gescheiden aanleg en vanwege de combinatie van bebouwing en groenaanleg op een landschappelijk bijzonder terrein.

De begraafplaats is van belang als ensemble van grafmonumenten en groenelementen.

De begraafplaats is stedenbouwkundig van belang vanwege de bijzondere situering op een voormalig dijksegment.