Inleiding

GYMNASTIEKSCHOOL, in 1860-1861 gebouwd in opdracht van de Maatschappij 'Tot Nut van 't Algemeen', ten behoeve van de schoolgaande jeugd, samen met de naburige beheerderswoning. Architect was de latere gemeente-architect J.W. Schaap, die de school bouwde volgens de destijds nieuwste opvattingen over het gymnastiekonderwijs in eclectische trant.

Omschrijving

Vanuit een rechthoekige plattegrond opgebouwd symmetrisch pand met twee hoge bouwlagen onder een met verbeterde hollandse pannen gedekt zadeldak. De drie-assige voorgevel is opgetrokken in schone en gepleisterde baksteen. De gepleisterde geveldelen omlijsten de gevelopeningen. Tot de geprofileerde onderdorpels van de vensters doorgetrokken plint. Brede, hoger opgaande middentravee (tuitgevel) met entree, voorzien van een boven een hardstenen drempel staande, getoogde vleugeldeur met gietijzeren handgrepen, alles onder een profielboog met sluitsteen. Aan weerszijden van de entree een getoogd venster met roedenverdeling en rondbogen in de bovenste raampjes. Geprofileerde cordonlijst, verkropt en convex gewelfd boven de entreepartij. In het gevelveld tussen de sluitsteen en de cordonlijst een omlijst spaarveld met de tekst "gymnastiekschool". Tussen de vensters boven de cordonlijst elk een fries met opschrift "ANNO" en 1861. Op de verdieping boven de entree een brede vensterpartij met geprofileerde onderdorpel, roedenverdeling, wisseldorpel en schouderboogvormige bovenkant. Aan weerszijden een venster met geprofileerde onderdorpel. roedenverdeling, wisseldorpel en schouderboogjes onder strek met gepleisterde sluit- en aanzetstenen. Met de geprofileerde beëindiging van de hoeklisenen verbonden, eveneens geprofileerde schouderbogen rondom de bovenramen. Geveltop van de hoger opgaande middenpartij beëindigd door een geprofileerde en met zink beklede houten kroonlijst. Op de tuit een halfronde bekroning met decoratie in de vorm van een waaier gestyleerde bloemen en zinken obelisken op de schouders. Horizontale gevelbeëindigingen aan weerszijden hiervan met geprofileerde gevellijst met trapvormige gootklossen aan de verkroppingen. Bakstenen attiekverhoging met profiellijst en zinken obelisken op de hoeken. De achtergevel is een eenvoudige, in gepleisterde baksteen opgetrokken puntgevel met houten daklijst. De drie traveeën worden van elkaar gescheiden door lisenen. De vensters in de buitenste traveeën zijn voorzien van een roedenverdeling en ingezwenkte bovenhoeken (schouderbogen). In de middentravee bevond zich oorspronkelijk een groter rondboogvenster. De omtrekken hiervan zijn nog in de pleisterlaag terug te vinden.

Tegen de gevel staat een toegevoegde, verdiepingloze vleugel, die doorloopt tot aan de Schoolsteeg.

Het interieur is nog voor een belangrijk deel in oorspronkelijke staat.

Boven het ingangsportaal een balkon, dat door middel van een houten trap kan worden bereikt. De muur onder de borstwering van het balkon heeft een symmetrische indeling met geprofileerde segmentbogen boven de drie deuren, waarvan de middelste dubbel is. De binnenmuren van de negen traveeën diepe gymzaal zijn gepleisterd en voorzien van spaarvelden met schouderbogen. In de rechter muur een getoogde deur met geprofileerde omlijsting, alsmede een dichtgemaakte deuropening. De linker muur is voorzien van twee ondiepe materiaalkasten met geprofileerde rand. De houten kap wordt gedragen door een constructie van acht samengestelde houten spanten, waarvan de voeten van de gebogen delen rusten op met kraagstukken bekroonde lisenen. Tussen de lengtebalken, die de spanten met elkaar verbinden, en de dwarsbalken van de spanten zijn ijzeren kwartbogen en cirkels aangebracht, die voornamelijk een decoratieve functie hebben. De muur aan het eind van de zaal heeft een getoogde muuropening met geprofileerde omlijsting, die toegang geeft tot het materiaalhok. De vensters met schouderboog zijn hoog in de muur geplaatst.

Waardering

Uit 1860-61 daterende gymnastiekschool met bijbehorende onderdelen van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische alsook typologische waarde als vroeg en uit- en inwendig gaaf bewaard voorbeeld van een specifiek voor de lichamelijke oefening opgezet onderwijsgebouw in een rijk gedetailleerde eclectische trant. Tevens is de gymnastiekschool van belang wegens ensemblewaarde met de naburige beheerderswoning alsook als representatief werk in het oevre van J.W. Schaap.