Inleiding

In 1881 in opdracht van de projectontwikkelaren C. Goedkoop en A. en F. Stokhuijzen gebouwd HERENHUIS in eclectisch-neo-renaissancistische trant. Het huis staat aan het in 1842 naar ontwerp van stadsarchitect Salomon van der Paauw en landschaps- en tuinarchitect J.D. Zocher tot "stadspark" omgevormde terrein (Plantsoen) waar tot 1830 de in dat jaar afgebroken vestmuur van Hogewoerdspoort tot Koepoort de stad omklemde. De Leidse architect W.C. Mulder was de ontwerper. Het met de voorgevel op het Plantsoen (voormalige stadswallen) georiënteerde pand is onderdeel van een gesloten gevelwand en maakt tevens deel uit van het beschermde stadsgezicht.

Omschrijving

Vanuit een rechthoekige plattegrond opgetrokken, vier traveeën breed, onderkelderd woonhuis met verdieping onder met bouletpannen (voorste dakschild) en mastiek (overige dakschilden) gedekt, afgeknot schilddak. Met speklagen verlevendigde bakstenen lijstgevel met hoog opgaande middentravee, regelmatige gevelindeling en per bouwlaag vier getoogde gevelopeningen. Hardstenen plint met een rechtgesloten keldervenster onder elk venster van de bel étage. Hardstenen stoep voor een portiek met raamijzers aan een 19de-eeuwse paneeldeur die staat onder bewerkt kalf en getoogd bovenlicht met invulling van glas-in- lood. Drie getoogde vensters met geprofileerde onderdorpels, schuiframen en houten jalouziekasten voor de met glas-in-lood ingevulde bovenramen met sluitsteen in de segmentboog. Tussen de twee bouwlagen een geprofileerde cordonlijst. Tussen de cordonlijst en de verdiepingvensters borstweringen met omlijsting en spaarvelden, waarin een invulling van polychrome, geglazuurde tegeltjes met een decor van gestileerde bloemen. Vensters als die van de bel étage. Gevelbeëindiging in de vorm van een geprofileerde gevellijst en eveneens geprofileerde, onderbroken gootlijst, die rust op kleine consoles. Tussen deze consoles, boven de buitenste vensters een gepleisterd veld. Tussen de verkropte delen van de gootlijst staat een dakkapel. De aanzet hiervan wordt gevormd door twee, de hoeklisenen dragende gebeeldhouwde kraagstukken die zijn verbonden met de sluitstenen van de middelste verdiepingsvensters. De dakkapel is voorzien van een getoogd venster met sluit- en aanzetstenen, stenen vleugelstukken met voluten, en een rechte beëindiging met neo-renaissance-motief. Hierboven een geprofileerde kroonlijst met schelpmotief in het diepliggende tympaan van een gebogen fronton, die wordt bekroond door een piramyde. De schouders zijn voorzien van een bol. Aan weerszijden van de dakkapel elk een origineel zinken dakkapelletje met rond venster en profiellijst. De smeedijzeren hekken van het voortuintje zijn bevestigd aan gietijzeren hekpalen. Op de lager gelegen 4de Binnenvestgracht georiënteerde, eveneens vier-assige achtergevel waarvan het souterrain is voorzien van een platte uitbouw. Op de bel étage vier rechtgesloten vensters onder strek, op de verdieping drie, eveneens rechtgesloten vensters van vergelijkbare grootte en een klein toiletraam. Het interieur is voor een belangrijk deel in oorspronkelijke staat bewaard gebleven. Op de bel étage een (tocht)portaal met een met marmer bedekte vloer, eveneens met marmer beklede muren, een met stucwerk versierd plafond en openslaande tochtdeuren met versierde glazen in de deuren en het gedeelde bovenlicht. Hal eveneens met marmeren vloerplaten, met marmer beklede wanden en een porceleinen fonteintje. Aan het eind van de gang (gevel 4de Binnenvestgracht) een rondboogvenster met invulling van kleurrijk glas-in-lood. De diverse paneeldeuren staan tussen profiellijsten en boven marmeren drempels. Woonkamer en suite met paneel-schuifdeuren, gestucte cassettenplafonds en twee schouwen van zwart marmer. De keuken in deze bouwlaag is uit de jaren '30 en voorzien van een granito aanrechtblad boven ingebouwde aanrechtkastjes. In de gang van de verdieping nog origineel sluitwerk aan de zes gehoute paneeldeuren met profielomlijsting, een porceleinen fonteintje en en toilet met oude betegeling. Enkele kamers zijn ook hier nog voorzien van een schouw van zwart marmer en een cassetten-stucplafond met profielen van hout en gips. In het trappenhuis een scheluwetrap met bordessen, een gesneden trappaal en een houten handlijst op gietijzeren spijlen, een gemarmerde lambrizering onder de trapleuning en een lichtschacht met aan het eerste trapbordes een rondboog traplicht met geëtst glas. Originele trap naar de zolderverdieping met gemarmerd muurwerk onder de geprofileerde handlijst. Souterrain met grotendeels originele keukeninrichting met granito aanrechtblad en keukenkastjes.

Waardering

Het uit 1881 daterende, eclectisch-neo-renaissancistische herenhuis is van algemeen belang wegens cultuur- en architectuurhistorische waarde als in- en uitwendig grotendeels gaaf bewaard en representatief voorbeeld van woningbouw voor welgestelden uit de betreffende bouwperiode; tevens van belang als karakteristiek ontwerp uit het oeuvre van arch. W.C. Mulder en wegens ensemblewaarde met de belendende, door dezelfde architect ontworpen bebouwing aan het Plantsoen.