Inleiding

Aan de zuidwestelijke zijde van Grave ligt, buiten de bebouwde kom, de GENERAAL DE BONS KAZERNE, een complex van militaire gebouwen in expressionistische stijl, gegroepeerd rond de excercitie- of appèlplaats, dat dateert uit 1938-'39. De naoorlogse gebouwen vallen buiten de rijksbescherming. Deze gebouwen zijn, behalve de aan de appèlplaats staande manschappen-eetzaal, alle ten zuiden en ten oosten van het vooroorlogse complex gelegen.

De bouw van de kazerne is een direct gevolg van de aanleg van de Peel-Raamstelling, die ter plaatse direct ten oosten van de Generaal de Bonskazerne is gesitueerd. Om deze en andere gevechtstellingen te bemannen werd in 1938 een wijziging in de dienstplichtwet doorgevoerd, waardoor meer dienstplichtigen langer in dienst zouden zijn. Uitbreiding van bestaande kazernes en bouw van nieuwe was daartoe noodzakelijk. Voor de infanterie werden zestien nieuwe kazernes volgens één grondplan in twee varianten gebouwd, waarvan twaalf bestemd voor één bataljon, en vier voor twee bataljons. Grave, bestemd voor 1.200 man, behoort tot de laatste groep.

De voorbereiding voor de bouw, inclusief het ontwerp van tekeningen en bestekken, diende binnen een periode van zes maanden te gebeuren. Daarom werd al het werk centraal door de Genie gedaan, in samenwerking met de Eerstaanwezend Ingenieurs ter plaatse. Met het ontwerp werd de Kapitein der Genie A.G.

Boost belast. In het allerlaatste stadium werd deze voor de architectonische detaillering geadviseerd door prof. ir. R.L.A. Schoenmaker en prof N. Landsdorp. Zuinigheid was het devies. Wat de architectuur betreft is het geheel dan ook zeer sober uitgevoerd. Zo mochten de daken een hellingsgraad van maximaal 31 graden hebben. Opvallend is de doelmatigheid van de indeling van zowel terrein als de gebouwen. De verschillende gebouwen staan dicht bij elkaar, gegroepeerd rond de rechthoekige centrale appèlplaats. Om kosten te besparen was het terrein zo klein mogelijk gehouden.

Na de Tweede Wereldoorlog is de appèlplaats aan de noordelijke zijde verkleind vanwege de aanleg van een weg en een parkeerplaats. Aan de zuidelijke zijde is de plaats door de bouw van een nieuwe manschappen-eetzaal (omstreeks 1950) eveneens enigszins verkleind. Aan de noordelijke zijde van het kazerneterrein staan de belangrijkste gebouwen gegroepeerd. Hier vindt men, langs de Generaal de Bonsweg, van west naar oost gebouw C, waar in 1939 de wachtcommandant en de medische dienst gehuisvest was (thans medische dienst) (1), de magazijnen T1 en T2 (tevens voormalige kapel) (2), de voormalige noordelijke hoofdingang met wachthuis (thans leegstaand) (3), het monument voor De Bons (4), het gebouw B van de kazernecommandant (thans kantoor) (5), en de officierskantine A (thans filmzaal, manschappenmess en kantoor) (6). De westelijke en oostelijke zijde van de appèlplaats worden ingenomen door het zestal grote legeringsgebouwen D1, D2, E1, E2, G en F (7). Ook deze gebouwen behoren tot de oorspronkelijke opzet van de kazerne. Thans vervullen zij nog grotendeels de oorspronkelijke functie. Bijzonder zijn de privaatgebouwen O, Q, N, en P, die aan de westelijke en oostelijke grens van het terrein staan. Thans vervullen ze meestal de functie van magazijn (8). Aan de zuidelijke zijde van de appèlplaats staat het keukengebouw met onderliggende stookkelder ('de bunker') en aangebouwde badhuizen, waarvan de oostelijke vleugel nog geheel in oorspronkelijke staat is (9). In de noordwestelijke hoek van de kazerne is voorts een klein pompstation voor de watervoorziening gesitueerd (10). De kazerne betrekt stroom via twee transformatorhuisjes R en S, gelegen aan de westelijke en oostelijke rand van het terrein (11).

De kazerne was bestemd voor het tweede bataljon van het vijftiende regiment infanterie, eind 1939 gevolgd door het derde bataljon van het veertiende regiment infanterie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog trok het Duitse leger in de gebouwen.

Thans zijn in de kazerne een opleidingscentrum voor onderofficieren, een transportcompagnie, een beveiligingscompagnie en een aanvullingsplaatsbataljon ondergebracht.

Waardering

Het kazernecomplex is van algemeen belang. Het heeft cultuurhistorisch belang als voorbeeld van een bestuurlijke en strategische ontwikkeling, namelijk de stichting van een kazerne als onderdeel van de Peel-Raamstelling, een belangrijk onderdeel van de landsverdediging, en als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van kazernes in het Interbellum. Architectuurhistorisch is het van belang vanwege de stijl die door de bureaus der genie werd toegepast en wegens het materiaalgebruik. Het is van belang vanwege de situering, verbonden met de strategische ontwikkeling van de aloude vestingstad Grave.

Het is belangrijk vanwege de gaafheid van in- en exterieur en de complete typologische reeks van gebouwen voor diverse functies. Het is zeldzaam als voorbeeld van een tweebataljons Boostkazerene.