Rijksmonument

Pijnenburg 1, Baarn

Omschrijving onderdeel 2: HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG.

De deels in structuur en deels in detail gaaf bewaarde tuinaanleg in landschapsstijl werd rond 1830 naar het ontwerp van tuinarchitect H. van Lunteren gerealiseerd. De structuur van de aanleg wordt gedragen door de in curven verlopende paden en de slingerende serpentinevijver met diverse uitlopers die in verschillende fasen is aangelegd. Een groot en een klein eiland, waarop dichte jonge aanplant, maken deel uit van de aanleg. Het park wordt mede gebruikt voor bosbouw. Langs de westzijde van het park slingert zich een fraaie negentiende-eeuwse beukenlaan. Vanaf de beukenlaan zijn verschillende zichten naar buiten toe geprojecteerd op het evenwijdig liggende weiland met coulissenwerking. Een belangrijke as is de diagonale zichtas over de waterpartij naar het huis. Enkele recent aangelegde rechte lanen doorkruisen de aanleg, waaronder een brede kastanjelaan lopende vanaf het huis in noordwestelijke richting door het midden van een ovaalvormig terrein dat diende als moestuin, maar nu in gebruik is voor bosbouw. Ten noordoosten van de oude moestuin ligt het pinetum (de voormalige rozentuin). In deze open aanleg staan enkele bijzondere oude solitairen uit ca. 1810 waaronder een ginkgo, een rode eik en een kurkeik. Vanaf de ijskelder die aan de noordkant ligt is een doorzicht over de waterpartij. Ten noorden van het huis, waar het terrein taps toeloopt, ligt een grillig gevormde zogenaamde 'bestelkantoorvijver', die aan de noordzijde begrensd wordt door een glooiend parkgedeelte gestoffeerd met beuken. Over de vijver een zichtas naar het Jachthuys. De directe omgeving rondom het huis heeft een open karakter bestaande uit licht glooiende gazons die omgeven zijn door boomgroepen (coniferen). Vanaf de oprijlaan aan de Biltseweg een mooi zicht over de driehoekige vijver, die bij de aanleg van de Biltseweg in 1932 deze vorm heeft gekregen, naar het huis.

Waardering

De HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG is van algemeen belang:

- als representatief voorbeeld van een deels in structuur en deels in detail gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een parkaanleg in landschapsstijl van de hand van H. van Lunteren uit de eerste kwart van de 19de eeuw;

- als voorbeeld van het werk van Van Lunteren;

- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer

515717

Complexnaam

Pijnenburg

Provincie

Utrecht

Gemeente

Baarn

Plaats

Baarn

Complexomschrijving

Omschrijving van het complex, voorzover gelegen in de gemeente Baarn.

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), KOETSHUIS (3), CASCADE ANNEX KEERMUUR (4), IJSKELDER (5), KAS (6), BRUGGETJES (7a en 7c t/m 7h). De oudste vermelding van de naam Pijnenburg dateert uit 1606. In 1647 liet de eigenaresse, Sara de Wael, weduwe van Jacob Jacobz. Hinlopen, een buitenhuis in Hollands-classicistische stijl bouwen naar ontwerp van Philips Vingboons. De plattegrond en voorgevel van het huis zijn door de architect in zijn boek 'Afbeeldsels der voornaemste Gebouwen' (1648) opgenomen. Vingboons zelf schreef als commentaar 'dese Huysinge gebouwt in een oude vermaarde plantagie genoemt Pijnenburg (...) is een bequam huys met veel vertrecken daerin, en is seer sterck en wel doortimmert'. Op een tekening uit 1730 is een bescheiden formele aanleg te zien. Het huis lag op een omgracht terrein waarop ook een boerderij, een hooiberg en een duiventoren stonden. Behalve het huis is van deze aanleg niets meer aanwezig. In 1823 toen het goed in handen kwam van Andries de Wilde voltrokken zich grote veranderingen. Haaks op het zeventiende-eeuwse huis werd een nieuwe vleugel geplaatst, zodat het geheel een T-vormige plattegrond kreeg (1835). De entree en bel-etage kwamen een verdieping hoger te liggen, waardoor het huis thans van zowel een souterrain als een kelder is voorzien. In de nieuwe gevel werd de hoofdingang onder een zuilenportiek geplaatst. Door de architect Erik Frederik Homan werd het oude huis verkleind en het interieur geheel vernieuwd. De Wilde gaf de tuinarchitect Hendrik van Lunteren de opdracht het park in landschapsstijl aan te leggen. Op de kadastrale minuut uit 1832 is de slingerende waterpartij al ingetekend. In het begin van de twintigste eeuw werd het huis nogmaals verbouwd onder leiding van de architect J.W.Hanrath (1913/14). De buitenplaats was in 1860 in het bezit gekomen van de familie Insinger en werd vanaf 1911 door E.H.D Insinger permanent bewoond. Bij de verbouwing werd de hoofdingang naar de achterbouw verplaatst en werd ten zuidwesten van de hoofdgevel een cascade annex keermuur/pergola toegevoegd. In deze periode werd ook het koetshuis gebouwd.

Voor de bescherming van ondergeschikt belang zijn twee sierhekken ter markering van de oprijlaan, de twee in het park gelegen bakstenen boogbruggetjes uit 1959, de recent gebouwde houten bruggetjes en de twee schuren.

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De historische buitenplaats Pijnenburg is gelegen tussen de eigendommen van Paleis Soestdijk en Kasteel Drakesteyn. Het driehoekige perceel wordt aan de westzijde begrensd door weilanden met houtwallen. Aan de zuidoostzijde volgt de grens de straat Pijnenburg (binnen de omgrenzing opgenomen is de dienstwoning het Jachthuys). De grens aan de zuidzijde wordt gevormd door de Biltseweg.

Waardering

De HISTORISCHE BUITENPLAATS PIJNENBURG is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- vanwege het in oorsprong 17de-eeuwse Hollands-classicistische hoofdgebouw naar ontwerp van Vingboons;

- vanwege de bij de buitenplaats behorende deels in structuur en deels in detail gaaf bewaard gebleven park- en tuinaanleg in landschapsstijl naar ontwerp van H. van Lunteren in de tweede kwart van de 19de-eeuw;

- vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.

Eigenschappen

Functies
Functie	Hoofdcategorie	Subcategorie	Functietype	Is hoofdfunctie
Historische aanleg	Kastelen, landhuizen en parken	Tuin, park en plantsoen	oorspronkelijke functie	Ja

Adressen
Straat	Getal	Achtervoegsel	Postcode	Plaats	Locatie	Situatie	Is hoofdadres
Pijnenburg	1	–	3744 BW	Baarn	–	BY	Ja

Types
Hoofdcategorie	Subcategorie	Beschrijving	Notitie
Kastelen, landhuizen en parken	Tuin, park en plantsoen	–	–

Percelen
Kadastraal perceel	Kadastrale sectie	Kadastraal object	Appartement	Kadastrale gemeente
–	D	797	–	Baarn
–	D	584	–	Baarn
–	D	628	–	Baarn
–	D	629	–	Baarn
–	F	941	–	Baarn

Bouwperioden
Start	Eind	Notitie	Beschrijving
1830	1830	–	vervaardiging