Omschrijving van het complex, voorzover gelegen in de gemeente Baarn.

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), KOETSHUIS (3), CASCADE ANNEX KEERMUUR (4), IJSKELDER (5), KAS (6), BRUGGETJES (7a en 7c t/m 7h). De oudste vermelding van de naam Pijnenburg dateert uit 1606. In 1647 liet de eigenaresse, Sara de Wael, weduwe van Jacob Jacobz. Hinlopen, een buitenhuis in Hollands-classicistische stijl bouwen naar ontwerp van Philips Vingboons. De plattegrond en voorgevel van het huis zijn door de architect in zijn boek 'Afbeeldsels der voornaemste Gebouwen' (1648) opgenomen. Vingboons zelf schreef als commentaar 'dese Huysinge gebouwt in een oude vermaarde plantagie genoemt Pijnenburg (...) is een bequam huys met veel vertrecken daerin, en is seer sterck en wel doortimmert'. Op een tekening uit 1730 is een bescheiden formele aanleg te zien. Het huis lag op een omgracht terrein waarop ook een boerderij, een hooiberg en een duiventoren stonden. Behalve het huis is van deze aanleg niets meer aanwezig. In 1823 toen het goed in handen kwam van Andries de Wilde voltrokken zich grote veranderingen. Haaks op het zeventiende-eeuwse huis werd een nieuwe vleugel geplaatst, zodat het geheel een T-vormige plattegrond kreeg (1835). De entree en bel-etage kwamen een verdieping hoger te liggen, waardoor het huis thans van zowel een souterrain als een kelder is voorzien. In de nieuwe gevel werd de hoofdingang onder een zuilenportiek geplaatst. Door de architect Erik Frederik Homan werd het oude huis verkleind en het interieur geheel vernieuwd. De Wilde gaf de tuinarchitect Hendrik van Lunteren de opdracht het park in landschapsstijl aan te leggen. Op de kadastrale minuut uit 1832 is de slingerende waterpartij al ingetekend. In het begin van de twintigste eeuw werd het huis nogmaals verbouwd onder leiding van de architect J.W.Hanrath (1913/14). De buitenplaats was in 1860 in het bezit gekomen van de familie Insinger en werd vanaf 1911 door E.H.D Insinger permanent bewoond. Bij de verbouwing werd de hoofdingang naar de achterbouw verplaatst en werd ten zuidwesten van de hoofdgevel een cascade annex keermuur/pergola toegevoegd. In deze periode werd ook het koetshuis gebouwd.

Voor de bescherming van ondergeschikt belang zijn twee sierhekken ter markering van de oprijlaan, de twee in het park gelegen bakstenen boogbruggetjes uit 1959, de recent gebouwde houten bruggetjes en de twee schuren.

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De historische buitenplaats Pijnenburg is gelegen tussen de eigendommen van Paleis Soestdijk en Kasteel Drakesteyn. Het driehoekige perceel wordt aan de westzijde begrensd door weilanden met houtwallen. Aan de zuidoostzijde volgt de grens de straat Pijnenburg (binnen de omgrenzing opgenomen is de dienstwoning het Jachthuys). De grens aan de zuidzijde wordt gevormd door de Biltseweg.

Waardering

De HISTORISCHE BUITENPLAATS PIJNENBURG is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- vanwege het in oorsprong 17de-eeuwse Hollands-classicistische hoofdgebouw naar ontwerp van Vingboons;

- vanwege de bij de buitenplaats behorende deels in structuur en deels in detail gaaf bewaard gebleven park- en tuinaanleg in landschapsstijl naar ontwerp van H. van Lunteren in de tweede kwart van de 19de-eeuw;

- vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.