Inleiding

R.K. PATRONAATSSGEBOUW 'St Antonius', in 1916 in rationalistische stijl gebouwd, vertoont wat betreft materialen en vormgeving kenmerken van het Berlagianisme. Het pand heeft een opvallende ligging in het verlengde van de Visbrug, schuin tegenover het stadhuis op de hoek met de Oude Huygensteeg.

Omschrijving

Het PAND is opgetrokken op een rechthoekige plattegrond en bestaat uit twee bouwdelen: een twee bouwlagen tellend deel onder een zadeldak evenwijdig aan de Kapellestraat en een zaalgedeelte van één bouwlaag met de nok haaks op het voorste bouwdeel. De kappen zijn gedekt met rode verbeterde Hollandse pannen. Onder de dakrand zijn de gevels uitgevoerd met een gemetseld baksteenfries.

De voor- of westgevel is symmetrisch van indeling met in het midden in de eerste bouwlaag een door de toepassing van natuursteen geaccentueerd en als Vlaamse gevel eindigend risaliet met portiek. De entree bestaat uit dubbele deuren en is te bereiken door een trap van drie treden. Het portiek heeft een latei met getoogde onderzijde, die is voorzien van gestileerde motieven met art nouveau-invloeden. In de latei vermeldt het bouwjaar `anno 1916'. Erboven zijn een viertal openingen onder een tableau met getoogde lijst waar een medaillon met reliëf met de Heilige Antonius en het Christuskind. Ter weerszijden een reliëf met gestileerd bloemmotief. Eronder staat de tekst: `Sint Antonius Patronaat'. Daarboven bevat het risaliet twee vensters. In de top is een staand ovaal venster gezet. De tuit van de gevel met kruis is van natuursteen evenals de schouderstukken van gevel. Aan weerszijden van het risaliet bevat de gevel in beide bouwlagen twee vensters. De hoek met de linkerzijgevel is ter hoogte van de eerste bouwlaag afgerond en op halve hoogte uitgebouwd en voorzien van een binnen het muurvlak blijvend balkon met bakstenen balustrade boven een hardstenen kraagsteen. Erachter is de hoek afgeschuind en bevat deze een deur. Erboven kraagt de gevel uit en wordt deze onder het fries bekroond door een hardstenen ornament. De linkerzijgevel van het hoofdgebouw heeft een topgevel en bevat in beide bouwlagen twee vensters en in de top een staand ovaal venster. Links naast de topgevel is een schoorsteen gezet. De linkerzijgevel van het zaalgedeelte is geleed in vier delen, bestaande uit spaarvelden met lisenen. In de middelste velden zijn vensters gezet.

De achtergevel bevat een tweetal vensters met horizontale roede.

Het interieur bevat onder andere een grote zaal die is uitgerust met een toneel met deels oorspronkelijke coulissen.

Waardering

Het patronaatsgebouw is van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde als voorbeeld van een patronaatsgebouw in rationalistische stijl. Het is van cultuurhistorische waarde als uitdrukking van het rooms-katholieke verenigingsleven in Oudewater. Het gebouw is van ensemblewaarde vanwege de markante ligging in het verlengde van de Visbrug, schuin tegenover het stadhuis.