Inleiding

Aan de zuidzijde van de Berkenweg, evenwijdig aan en gescheiden van de straat door een ondiepe tuin en een eenvoudig ijzeren spijlenwerk, zijn zes op een rij aaneengesloten MIDDENSTANDSWONINGEN gelegen.

Deze woningen werden in 1900 ontworpen door de in Amersfoort bekende aannemer/architect W. Salomons in opdracht van B. de Graaf.

De huizen waren toentertijd landelijk gelegen aan de voet van de Amersfoortse Berg. Tegenwoordig is dit huizenblok stedenbouwkundig nogal geïsoleerd komen te liggen door de grootschalige kantoorbouw aan de noordoostzijde van de Berkenweg. De gevels zijn opgetrokken in een bouwstijl die invloeden van neo-renaissance vertoont; rode machinale baksteen wordt afgewisseld met imitatie-speklagen en imitatie aanzet- en sluitstenen. De drie gekoppelde dakkapellen zijn gedecoreerd met een classicistisch raamwerk en voluutwangen. De hoekrisalieten bezitten een mansardedak met chalet-elementen, terwijl de paneeldeuren van Art Nouveau smeedijzeren deurroosters zijn voorzien.

In afwijking tot de bouwtekening ontbreken de bekroningen op de risalieten en zijn tweelichtsvensters veelal vervangen door éénlichtsvensters. In het interieur zijn verschillende authentieke elementen bewaard gebleven.

Omschrijving

Rij van zes aaneengesloten MIDDENSTANDSWONINGEN, van elk drie traveeën breed, zijn gebouwd op een vrijwel rechthoekige langgerekte plattegrond, waarop zich één bouwlaag met afgeplat schilddak bevindt. De hoekrisalieten, die haaks op de langgerekte hoofdvorm staan, bezitten anderhalve bouwlaag en een mansardedak met chalet-elementen. Mansardedak en afgeplat schilddak zijn bedekt met blauwe kruispannen. Op gelijke afstand van het midden bevinden zich voor de langgerekte hoofdvorm twee risalieten waarin de toegangen van de vier middenwoningen zijn ondergebracht. Deze risalieten bestaan uit twee bouwlagen met plat dak. Tegen de linkerzijgevel is een nog oorspronkelijke houten serre aangebouwd.

Hoofdvorm en risalieten zijn afgewerkt met een houten geprofileerde gevellijst op klossen. Alle vensters zijn, op één rondboogvenster na, rechthoekig van vorm en zijn, evenals de deuren, voorzien van bovenlichten. De vensters in de teruggelegen hoofdvorm worden overspannen door strekbogen met grote aanzetstenen, met in de spaarvelden tegelmozaïeken. De vensters in de hoekrisalieten worden overspannen door segmentbogen. De vensters in de eerste bouwlaag zijn voorzien van blinden.

De voorgevel (noord-oostzijde) is in opzet symmetrisch van vorm en staat op een gepleisterde plint. Alleen de details van de hoekrisalieten zijn afwijkend. De voorgevel kan in twintig min of meer gelijkmatige venstertraveeën worden onderverdeeld. De drie buitenste traveeën risaleren, alsmede de zevende en de achtste en de dertiende en de veertiende travee. Deze verdeling wordt in de tweede bouwlaag/dakpartij geaccentueerd door variatie in de dak- en venstervormen. Zo is er in de linkerrisaliet een verticale rechthoekige houten topgevelbetimmering en in de rechterrisaliet rondbogig topgevelvakwerk op schoren. In de linkerrisaliet bevindt zich een dubbel rechthoekig venster, geflankeerd door kleine spaarvelden met baksteenornamentiek, in de rechter risaliet bevindt zich een dubbel openslaand rondboogvenster. De gekoppelde dakkapellen in het teruggelegen afgeplat schilddak bevinden zich op de scheidslijnen tussen de vierde en de vijfde travee, de tiende en de elfde en de zestiende en de zeventiende travee. Daarmee markeren ze tevens de muurscheidingen tussen de woningen. Deuren zijn aangebracht in de risalieten en in de derde en achttiende travee. De paneeldeuren zijn voorzien van siersmeedwerk in Nieuwe Kunst-motieven. De deuren in de risalieten worden door geschoorde luifels gemarkeerd; de deuren in de hoekrisalieten wijken enigszins terug.

De achtergevel wordt gekenmerkt door de aangebouwde één bouwlaag hoge schuurtjes bij ieder pand. De hoofdmassa is langgerekt, met evenals aan de voorzijde op de uiteinden risalieten, dakkapellen onderbreken de dakpartijen.

De linkerzijgevel van de rij woningen behoort tot het pand Berkenweg 6. Het bestaat uit één bouwlaag met daarboven een mansardekap. Twee opgemetselde schoorstenen doorbreken de kap. Voor het linkerdeel van de gevel is een serre met glas-in-lood vensters geplaatst.

De rechterzijgevel heeft in hoofdzaak eenzelfde opzet als de linkerzijgevel. Een serre ontbreekt hier echter.

Het pand Berkenweg 6 was bestemd voor de opdrachtgever en de decoraties in dit pand zijn relatief rijker dan de overige panden. Verschillende elementen zijn ongewijzigd bewaard gebleven, zoals natuurstenen schouwen, tegelvloeren, gestucte plafonds, geprofileerde deuren en glas-in-lood vensters.

Waardering

De rij middenstandswoningen is van algemeen belang vanwege zijn architectuurhistorische waarde als opmerkelijk gaaf bewaard voorbeeld van een thans zeldzaam bouwtype in samenhang met een eclectische bouwstijl, waarin naast neorenaissance kenmerken, detailleringen in chalet-stijl, classicisme en Jugendstil zijn uitgevoerd. Van cultuurhistorische waarde als uitdrukking van een ontwikkeling in de Nederlandse volkshuisvesting.