Rijksmonument

Stads- en Gasthuisapotheek, Amsterdam

Inleiding

In 1887-88 naar ontwerp van H. Leguyt in Neo-Hollandse Renaissance aan de noordoostzijde van het Binnengasthuisterrein opgetrokken gebouw, in oorsprong bestemd als STADS- EN GASTHUISAPOTHEEK. De opdracht werd verleend door het bestuur van het Binnengasthuis. Het pand maakt deel uit van het complex Binnengasthuis.

N.B. In het souterrain was een laboratorium. De apotheek bevond zich aan de achterzijde van het pand. Aan de voorzijde was een groot magazijn voor de geneesmiddelen. Op de eerste verdieping was de woning van de apotheker.

Omschrijving

Op een nagenoeg rechthoekig grondplan tot stand gekomen gebouw op hardstenen plint bestaande uit souterrain, bel-etage en twee verdiepingen onder een schilddak bedekt met pannen. Het gebouw is vijf vensterassen breed. Entree in middelste travee voorzien van aedicula van hardsteen over souterrain en bel-etage. Ronde entree-opening met verdiept aangebrachte dubbele voordeur van hout. Deur aan de onderzijde voorzien van panelen, in het midden van glazen ruiten achter houten stijlen en aan de bovenzijde afgesloten door bovenlichten. In het fries gebeiteld GASTHUIS-APOTHEEK. Boven het fries een oeil-de-boeuf met verdiept geplaatst zesruitsraam. Rechthoekig gekoppelde vensteropeningen met verdiept aangebrachte ramen achter sierijzeren traliewerk in souterrain. De muurvlakken tussen de vensters zijn voorzien van uitkragende hardstenen banden. Overgang naar bel-etage middels gemetselde fries tussen twee afwaterende cordonbanden van hardsteen. Bel-etage met rechthoekige vensteropenigen achter ijzeren traliewerk tot borsthoogte. Muurvlakken voorzien van hardstenen bandwerk. Boven de vensters een fries met op de hoeken consoles in de vorm van leeuwekoppen; in de middelste vensteras in de vorm van een mannen- en een vrouwenkop. De overgang naar eerste verdieping door uitkragend fries tussen cordonlijsten, gekornist om de middentravee. Eerste verdieping met risalerende middentravee. Verdiept geplaatste rechthoekige vensters. Overgang naar tweede verdieping door middel van fries tussen gekorniste cordonbanden. Tweede verdieping met pilasters tussen de vensters, rustend op sierconsoles. Middelste travee risalerend. Boven middelste venster natuurstenen gevelsteen waarin ANNO 1888. Onder de gekorniste en overstekende kroonlijst op hardstenen consoles een fries van geglazuurde tegels. Boven de middelste travee een dakkapel voorzien van een topgevel. Aan weerszijden hiervan een gepleisterde borstwering.

Gehele gevel is voorzien van bandwerk en aanzet-, hoek- en sluitstenen rond de vensters.

Achtergevel bestaande uit vier traveeën. Rechtertravee enigszins teruggeplaatst en voorzien van een fenêtres-à-terre op bel-etage en eerste verdieping. Vensters in het souterrain voorzien van traliewerk. Getoogde vensteropeningen rondom voorzien van geglazuurd tegelwerk. Zesruits ramen met drieruits bovenlichten op bel-etage. Gekorniste kroonlijst met daaronder eveneens gekorniste cordonlijst van hardsteen. Dakkapel. Gevel voorzien van bandwerk van hardsteen.

Waardering

Voormalig apotheekgebouw van algemeen belang vanwege de cultuurhistorisch en architectuurhistorisch waarde alsmede van typologische waarde. Eveneens van belang als onderdeel van het voormalige Binnengasthuiscomplex.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer

518307

Complexnaam

Binnengasthuiscomplex

Provincie

Noord-Holland

Gemeente

Amsterdam

Plaats

Amsterdam

Complexomschrijving

Inleiding

Tussen 1868 en 1913 door verscheidene architecten fasegewijs en in een diversiteit aan bouwstijlen tot stand gekomen vernieuwing en uitbreiding van het reeds in 1579 voornamelijk op de terreinen van het Oude Nonnenklooster ondergebrachte Sint Pietersgasthuis, later genaamd Binnengasthuis. In 1867 werd het complex tot universitair ziekenhuis aangewezen. De nieuwe gebouwen werden alle ontworpen in opdracht van de regenten van het gasthuis en een door hen ingestelde Bouwcommissie. De gebouwen zijn vanaf de totstandkoming voortdurend inwendig veranderd. Vanaf 1984 hebben zich diverse ingrijpende wijzigingen voorgedaan. Een tweetal gebouwen is gesloopt (het Anatomiegebouw, B. de Greef, 1875/1887 en - deels - het Administratiegebouw/Kinderkliniek, J.M. van der Mey, 1913-14) en het terrein is recentelijk stedebouwkundig heringericht waarbij een doorgaande fietsroute is gerealiseerd tussen Grimburgwal en Nieuwe Doelenstraat, gepaard gaand met de nieuwe straatnamen Turfdraagsterpad en Binnengasthuisstraat. Aan de Oude Zijds Achterburgwal is een doorgang via het reeds onder monnr. 77 beschermde 18de-eeuwse Gasthuispoortje gerealiseerd. Het vm. Binnengasthuiscomplex wordt thans begrensd door de Grimburgwal, Oude Zijds Achterburgwal, Nieuwe Doelenstraat, Kloveniersburgwal, Binnengasthuisstraat en het Turfdraagsterpad.

Het complex omvat thans nog de volgende samenstellende onderdelen:

1) Oude Turfmarkt 125/Turfdraagsterpad 9 (vm. Kraamkliniek, A.N. Godefroy, 1868-70);

2) Turfdraagsterpad 15-17 (vm. Vrouwenverband, A.N. Godefoy en B. de Greef, 1874-77);

3) Oude Zijds Achterburgwal 235-237 (vm. wachtkamer/apotheek, A.N. Godefroy, 1875-77);

4) Kloveniersburgwal 82-84 (vm. Laboratorium voor Artsenijbereidkunde, verm. W.H. Springer, 1881);

5) Oude Zijds Achterburgwal 233/Vendelstraat 7 (vm. Klinisch Ziekenhuis, H. Leguyt, 1888-90);

6) Kloveniersburgwal 80 (vm. Stads- en Gasthuisapotheek, H. Leguyt, 1888);

7) Vendelstraat 2/Binnengasthuisstraat 19 (vm. Tweede Chirurgische Kliniek en Zusterhuis, F.W.M. Poggenbeek,1897-98) + uitbreiding Zusterhuis Nieuwe Doelenstraat 15/Vendelstraat 8 (F.W.M. Poggenbeek, 1900-1901) + uitbreiding Zusterhuis Kloveniersburgwal 114-166 (verm. F.W.M. Poggenbeek, 1913);

8) Kloveniersburgwal 86-88 (vm. Keukengebouw, Publieke Werken, 1908-09).

9) Binnengasthuisstraat 9 (vm. Administratiegebouw, J.M. van der Mey, 1913-14).

10) Oudezijds Achterburgwal 18de-eeuwse Gasthuispoortje (mon.nr 77).

Omschrijving

Zie hiervoor de verschillende objectomschrijvingen.

Waardering

Voormalig Binnengasthuiscomplex van algemeen belang vanwege cultuur- en medisch-historische waarde als uiting van de ontwikkeling van de schaal vergroting en modernisering van de in oorsprong oude ziekenhuizen aan het eind van de 19de eeuw. Tevens van belang als in de binnenstad inmiddels uniek en enig overgebleven groot ziekenhuis. Het complex vertegenwoordigt voorts een stedebouwkundige waarde als zuidelijke afsluiting van de Oude Zijde.

Eigenschappen

Functies
Functie	Hoofdcategorie	Subcategorie	Functietype	Is hoofdfunctie
Apotheek	Cultuur, gezondheid en wetenschap	Gezondheidszorg	oorspronkelijke functie	Ja

Adressen
Straat	Getal	Achtervoegsel	Postcode	Plaats	Locatie	Situatie	Is hoofdadres
Kloveniersburgwal	80	–	1012 CZ	Amsterdam	Binnenstad	–	Ja

Percelen
Kadastraal perceel	Kadastrale sectie	Kadastraal object	Appartement	Kadastrale gemeente
–	G	8200	–	Amsterdam

Bouwperioden
Start	Eind	Notitie	Beschrijving
1887	1888	–	vervaardiging

Ambachten
Name	Beroep	Notitie
Leguyt, H. ; Stad Amsterdam	architect / bouwkundige / constructeur	–
Hendriks, H.R. ; Stad Amsterdam	aannemer / uitvoerder	–