Inleiding

HISTORISCHE BUITENPLAATS `Het Plantagehuis', gelegen binnen het beschermd dorpsgezicht van Vreeland, is voortgekomen uit De Hooge Vrije riddermatige Ambachts Heerlijkheid Vreeland met den Dorschenwaard, die van 1736 tot 1927 eigendom was van de familie Hooft. De eerste eigenaar van de heerlijkheid uit deze familie was Hendrik Hooft, 1716-1794, burgemeester van Amsterdam. In 1832 liet Jacob Hooft van Vreeland een zomerverblijf of 'herenoptrekje' bouwen. Dit was een witgepleisterd gebouwtje onder een rieten schilddak met in de zijgevel drie rondboogvormige openingen.

In 1908 werd in opdracht van Gerrit Hendrik Hooft van Vreeland, koopman wonende te Amsterdam, het negentiende-eeuwse huis verbouwd en kreeg het het huidige aanzicht van een moorse stijl. In 1982 heeft een interne verbouwing plaats gevonden en in 1996 is de achtergevel gewijzigd. Het interieur wordt om deze reden van ondergeschikt belang geacht. Het Plantagehuis is gesitueerd aan een voormalige Vechtarm, de Stille Vecht, die na afsnijding in de vijftiende eeuw geen deel meer uitmaakte van de rivier, maar als gracht rond het dorp Vreeland lag. Aan deze voormalige Vechtarm heeft Jacob Hooft tegelijkertijd met het 'herenoptrekje' in 1832 een wandelpark laten aanleggen. Ook het omgrachte terrein van het voormalige kasteel Vredelant behoorde tot het bezit. In 1863 zijn ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van het Koninkrijk der Nederlanden na de Franse tijd twee gedenkbruggen en twee gedenkpalen geplaatst. Het toegangshek aan de Bergweg dateert uit omstreeks 1900.

Omschrijving complex

De historische buitenplaats `Het Plantagehuis' is gesitueerd aan de Stille Vecht, een oude rivierarm aan de oostzijde van het dorp Vreeland. Het complex omvat de volgende complexonderdelen:

1. park

2. woonhuis

3. toegangshek

4. brug-1

5. brug-2

6. dienstgebouwtje

7. gedenkpaal-1

8. gedenkpaal-2

Het woonhuis bevindt zich aan de oostzijde van de Vechtarm ten noorden van de Kleizuwe. Achter het huis ligt een lange smalle, landschappelijk aangelegde tuin, die in noordwestelijke richting doorloopt tot aan de Bergweg. Aan de Bergweg staat een ijzeren toegangshek. Ten zuiden van de Kleizuwe loopt de smalle tuinstrook door, parallel aan de Vechtarm c.q. gracht rond het voormalig kasteelterrein. Hier staat een garage (valt buiten de bescherming). Aan de westzijde van de rivierarm ligt een driehoekig, door water omgeven terrein met een boomgaard, toegankelijk via een brug. Dit terrein wordt aan de zuidzijde begrensd door Kleizuwe en aan de westzijde door de Raadhuislaan en Breedelaan. De Breedelaan, voorheen het Jubileumlaantje geheten, volgt als een smalle groenstrook in noordwestelijke richting de rivierarm tot aan de Bergweg. Aan het begin en einde van deze laan staat een gedenkpaal. Aan de Raadhuislaan staat in de as van de Kleizuwe een dienstgebouwtje. Ten zuiden van de Kleizuwe ligt een rechthoekig omgracht terrein, het voormalig kasteelterrein (archeologisch gebied) vanaf de Kleizuwe toegankelijk via een brug.

Waardering complex

Het complex is van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde als voorbeeld van een buitenplaats ontstaan uit een ambachtsheerlijkheid met een in oorsprong negentiende-eeuws hoofdgebouw, in 1908 in moorse stijl verbouwd, met de overige (tuin)historisch en architectuurhistorisch waardevolle negentiende-eeuwse complexonderdelen markant gesitueerd in een landschappelijk aangelegd park aan weerszijden van de oude Vechtarm. De buitenplaats is van cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling welke is verbonden met een eeuwenlange bewoningsgeschiedenis waarin in de 19de eeuw rijke kooplieden zich langs de Vecht vestigden.