Wilhelminaweg 5, Wageningen
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Omschrijving
SCHOOLGEBOUW (C) (Wilhelminaweg 5, gangtype), behorend bij de voormalige Rijks H.B.S., bezit een in hoofdvorm rechthoekige plattegrond en telt een- of tweelaagse bouwdelen met een zolderverdieping. De eindgevels van het zadeldak worden door trapgevels beëindigd. In de voorzijde komt een risalerend bouwdeel met schilddak voor. In de middenas van de achtergevel doorbreekt een trapgevel de gootlijst ter plaatse. De indeling van de gevels en typen vensters, alsook de leien op het dak, zijn als beschreven in de omschrijving van het complex.
De VOORGEVEL is asymmetrisch ingedeeld en wordt bepaald door een risaliet waartegen zich links een uitpandig portiek bevindt en rechts een éénlaags uitbouwtje met aangekapt, platgedekt schilddak met piron. De portiek met vloer gemetseld in visgraatmotief, bezit een spitsboogvormige doorgang aan de voor- en linkerzijde onder een balkon met gemetselde balusters. De vleugeldeur onder drie gekoppelde ramen in het portiek is identiek aan die welke voorkomt in het hoofdgebouw. In het tussenliggende muurvlak onder het balkon is aan de straatzijde een gevelsteen geplaatst met in reliëf temidden van wijnranken, een cartouche waarop in reliëf-belettering de tekst 'Gymnastiek en Teekenen'. Op het balkon sluit een enkele deur aan. Links van het portiek bevindt zich een gevel die eindigt in een trapgevel met gekoppeld, per geleding twee ramen met in de top van de gevel een luikje. De risaliet in het midden van de voorgevel bezit een hoog oprijzend schilddak met een nok met vorstkam die haaks op de straat is gericht. De voorzijde van de gevel kent naar boven toe een vermeerdering van ramen. In de eerste geleding komt een klein venster voor, gevolgd door een gekoppeld venster met drie ramen en boven is dit type gescheiden door een kalf, uitgebreid met bovenlichten. In de rechterkant van de risaliet komt een klein raampje voor. Het eenlaags bouwdeel in de oksel van risaliet en hoofdmassa bezit een smalle trapgevel in de middenas die de gootlijn doorbreekt. Begane gronds zijn twee gekoppelde ramen aanwezig onder het gedeelde raam in de top van de trapgevel.
De LINKER ZIJGEVEL wordt gedomineerd door een trapgevel die symmetrisch is ingedeeld. Begane gronds komen drie vensters met kruiskozijnen voor en in de tweede bouwlaag is temidden van twee kruiskozijnen een driestrooksvenster geplaatst, dat door de toevoeging van drie halfgrote ramen ten opzichte van de beide zijramen is vergroot. In de geveltop is een kloosterkozijn met luik aanwezig. In het rechts, terugliggende gevelvlak komen in beide bouwlagen drie kleine ramen voor.
De ACHTERGEVEL wordt bepaald door een in het midden geplaatste trapgevel die de gootlijn doorbreekt en als opzetgevel tot halverwege het zadeldak reikt. De vleugels worden door steunberen in twee beuken per zijde onderverdeeld. In de tweede beuk van links is een oorspronkelijk beglaasde vleugeldeur aanwezig. Onder de bakgoot komt alleen in deze zijde van de gevel per beuk een enkelvoudig raam voor. Vanaf een uitgebouwd stookhok (met aan de voorzijde een deur) gaat begane gronds in het midden van de gevel een uitgemetseld rookkanaal omhoog tot in de kruin van de trapgevel. Ter weerszijden bevinden zich in de eerste bouwlaag een raam met bovenlicht en boven een enkelvoudig raam dat in hoogte en als type aansluit bij die welke voorkomen in de linkervleugel van de gevel. De rechtervleugel is begane gronds voorzien van een houten aanbouw met gerabatte horizontale plankendelen onder een met bitumen gedekt lessenaarsdak. In het dakschild van het zadeldak komt links en rechts een dakkapel voor van het standaardtype.
De RECHTER ZIJGEVEL wordt grotendeels in beslag genomen door de eindgevel van de hoofmassa die door een trapgevel wordt afgesloten en vensterassen bezit die identiek zijn aan die in de linker zijgevel. Links in de hoek met de voorgevel bevindt zich een eenlaagse uitbouw waarin zich begane gronds een venster met gekoppeld drieruits ramen bevindt. De geveltop bevat een klein raampje met bovenlicht overeenkomstig de straatzijde van dit bouwdeel.
In het redelijk gave INTERIEUR zijn diverse onderdelen bewaard gebleven als tegelvloer, bordestrap met ijzeren balustrade waarin een vierpas-motief en veelal de paneeldeuren die zijn geplaatst onder een segmentboog.
Waardering
SCHOOLGEBOUW
- Van architectuurhistorisch belang als goed en redelijk gaaf voorbeeld van een schoolgebouw (gangtype), opgetrokken in neo-renaissancestijl.
- Van stedenbouwkundig belang vanwege zijn ligging aan de Wilhelminaweg en vormt samen met de overige complex-onderdelen een fraai ensemble.
- Van cultuurhistorisch belang als voorbeeld van een schoolgebouw dat is gebouwd naar de in die tijd vernieuwende opvattingen, waarin bij de bouw en inrichting van lokalen rekening werd gehouden met de hygiëne, de lichamelijke ontwikkeling en de gezondheid van leerlingen.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
SCHOOL-GEBOUWENCOMPLEX van de voormalige Rijks H.B.S., bestaande uit :
- A. HOOFDGEBOUW ('Hoogere Burgerschool')
- B. CONCIËRGEWONING
- C. SCHOOLGEBOUW ('Gymnastiek- en Teekenlokaal')
De drie afzonderlijke gebouwen zijn in neo-renaissancestijl gebouwd. Het hoofdgebouw en dienstwoning zijn gebouwd door rijksbouwkundige voor de 'Gebouwen van Onderwijs enz', Jacobus van Lokhorst (1844-1906) in 1897. In 1909 werd het in dezelfde stijl aansluitende schoolgebouw toegevoegd en het hoofdgebouw werd aan de achterkant met twee lokalen uitgebreid. In 1918 werd een oostelijke vleugel gerealiseerd met een ingang, die gekeerd ligt naar de Gen. Foulkesweg. Tegenwoordig is het complex gedeeltelijk in gebruik door een Centrum voor Kunstzinnige Vorming en een Taleninstituut.
Het ontstaan van het aldus historisch gegroeide schoolgebouwen-complex is in meer of mindere mate te koppelen aan de initiatieven van het Rijk eind negentiende eeuw, om de kwaliteit van het onderwijs aan de Landbouwhogeschool te verbeteren. Het gemeentebestuur kwam aan deze vraag tegemoet door voor eigen rekening een schoolgebouw neer te zetten. Goed onderwijs zorgde er inderdaad voor dat een stroom goed opgeleide studenten de weg vond naar het hoger onderwijs.
Kenmerkend voor de neo-renaissancestijl, waarin elk complex-onderdeel is uitgevoerd, zijn onder andere de trapgevels, de loggia, een arkel, de stenen kruiskozijnen alsook het gebruik van baksteen, architectonisch geleed door als spekbanden uitgevoerde gele verblendstenen sierlijsten.
Tuinaanleg en hekwerkjes, al dan niet aanwezig op elk perceel, vallen niet onder de bescherming.
De drie vrijstaande gebouwen zijn alle aan de oostzijde van de Wilhelminaweg gelegen die de verbinding vormt tussen de, parallel aan de Nederrijn gelegen, Veerweg en de Gen. Foulkesweg (de naam is pas later ontstaan). Het hoofdgebouw (Wilhelminaweg 1 / Gen. Foulkesweg 42a) onderscheidt zich ondanks de uniformiteit van de bijgebouwen,zowel als hoekpand als in bouwvolume, door de grillige plattegrond en de uitvoering in een rijkere vormentaal. Met de situering van een dienstwoning (nr. 3) en een later toegevoegd schoolgebouw (Wilhelminaweg 5) levert het complex een goed beeld van een "onderwijs-eiland". Tesamen met de voormalige marechausseekazerne en paardestal vormen zij een fraai 19de eeuws architectonisch geheel. Alle in baksteen opgetrokken (kruisverband) gevels van de drie gebouwen zijn voorzien van een trasraam dat door een zandstenen waterlijsten wordt afgesloten. De vensters, veelal stenen kruiskozijnen of een enkelvoudig raam met bovenlicht, zijn opgebouwd uit gemetselde (rode verblendstenen) geprofileerde stijlen en door drie geprononceerde zandstenen dorpels ingedeeld. De ramen zijn dikwijls als draairamen uitgevoerd; de bovenlichten als steekramen. De vensters zijn steeds geplaatst onder een segmentboogje van gele verblendsteen tenzij ander vermeld. Drie van de vijf gele verblendstenen sierbanden per bouwlaag sluiten op de dorpels van de ramen aan en twee worden halverwege het raam en bovenlicht hierdoor onderbroken. In de geveltop verbinden ze de dekplaten aan weerszijden van de trapgevel met elkaar en benadrukken daarmee de horizontaliteit. De schouders van de trapgevels zijn eveneens in zandsteen uitgevoerd. De in maasdekking gelegde leiendaken zijn van door gesneden klossen ondersteunde bakgoten voorzien. In de diverse dakvlakken komen houten dakkapellen voor die dikwijls zijn voorzien van een steekraampje onder een eveneens met leien gedekt aangekapt zadeldakje. De topgevel is met verticale plankendelen beschoten achter een vooruitspringend driepasboogje, dat meestal door een zinken piron wordt bekroond. De deurkozijnen van de drie gebouwen rusten alle op hardstenen neuten en dito dorpel.
Waardering
Schoolgebouwencomplex van de voormalige Rijks H.B.S., bestaande uit HOOFDGEBOUW, SCHOOLGEBOUW (Gymnastiek- en Tekenlokaal) en CONCIëRGEWONING gebouwd vanaf 1897 met verschillende bouwcampagnes tot 1918.
- Van architectuurhistorisch belang als goed en gaaf bewaard voorbeeld van een schoolgebouwen-complex in neo-renaissancestijl. De gevels zijn alle van verblendstenen sierbanden voorzien, bevatten trapgevels en bezitten met zorg uitgevoerde ingangspartijen. In de interieurs zijn veelal de oorspronkelijke onderdelen als tegelvloeren, korbelen, balkenplafonds en paneeldeuren bewaard gebleven.
- Van stedenbouwkundig belang als voorbeeld van een historisch gegroeide cluster schoolgebouwen waarvan het hoofdgebouw markant is gelegen op een hoek met de Gen. Foulkesweg, één van de voor Wageningen belangrijkste straten. Het complex vormt een goed voorbeeld van een school met bijgebouwen omstreeks 1900.
- Van cultuurhistorisch belang als voorbeeld van een schoolgebouw dat is gebouwd naar de in die tijd vernieuwende, door de overheid opgestelde, opvattingen waarin bij de bouw en inrichting van lokalen rekening werd gehouden met de hygiëne, de lichamelijke ontwikkeling en de gezondheid van leerlingen. Daartoe werden de klaslokalen ruim opgezet waarbij de toetreding van licht en lucht het adagium vormde waarmee de kansen op 'tering', pokken en overige kinderziekten teruggedrongen konden worden.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Schoolgebouw | Cultuur, gezondheid en wetenschap | Onderwijs en wetenschap | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Wilhelminaweg | 5 | – | 6703 CC | Wageningen | – | – | Ja |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | E | 5889 | – | Wageningen |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1909 | 1909 | – | vervaardiging |