Inleiding

Ensemble van dertien WOONHUIZEN in de negentiende-eeuwse schil van Dordrecht. De reeks middenstandswoningen is gebouwd in 1902-1903 naar een ontwerp van de bouwkundige J.C. Schotel (1845-1912), die het vooraanzicht van de diverse woningen op een speelse manier variëerde. De aaneengesloten, spiegelsymmetrisch opgezette reeks woningen is gebouwd in een aan het Eclecticisme verwante variant van de Overgangsarchitectuur, waarin tevens invloeden van de Art Nouveau zijn te vinden. Diverse achtergevels zijn in de loop der jaren behoorlijk gewijzigd en in een aantal gevallen voorzien van glazen veranda of balkon.

Omschrijving

De reeks woonhuizen heeft een samenhangend, symmetrisch vooraanzicht, waarbij de middelste woning (nr. 22) de centrale as vormt. Van hieruit is de linker reeks spiegelbeeldig aan de rechter reeks. De achterzijde van de woningen is bereikbaar via twee brandgangen. De getoogde poorten van deze doorgangen hebben smeedijzeren hekken en zijn opgenomen in terugliggende traveeën in de voorgevel.

De reeks heeft een rechthoekige plattegrond, waarop de woningen zijn opgetrokken in rode baksteen over twee bouwlagen en een kaplaag. De in verschillende varianten uitgevoerde mansarde- en schilddaken zijn gedekt met rode kruispannen. Enkele woningen hebben een plat dak en een gevelbeëindiging met open balustrade. De woningen nrs. 10, 12, 32, 34 en nrs. 18 en 26 zijn op de verdieping respectievelijk voorzien van een houten erker met tentdak of gezwenkt zadeldak gedekt met zinken shingles, of van een balkon met open, houten balustrade. De woningen 16 en 28 hebben een hoge gemetselde erker met zadeldak terwijl de nrs. 20 en 24 op de verdieping zijn voorzien van een brede, witgepleisterde loggia. De middelste woning met nr. 22 heeft zowel een erker op de verdieping als een balkon in een dakopbouw die de gevel beëindigt. De erkers en balkons rusten op getrapte consoles en zijn verfraaid met rijke Art Nouveau details. Het metselwerk is verlevendigd met pleisterwerk en rode verblendsteen. De woningen hebben rechthoekige vensters met houten schuifkozijnen, die aan de bovenzijde zijn voorzien van een gepleisterde, geprofileerde segmentboog met sluitsteen of van een latei. De onderdorpels zijn van beton. Enkele getoogde vensters zijn voorzien van gepleisterde hoekstenen.

De woningen hebben een drie-assige voorgevel met links of rechts de entree met brede, bewerkte paneeldeur met drieledig deurlicht en met bovenlicht. De entrees hebben een hardstenen drempel en zijn geplaatst onder een latei of een segmentboog. Ter hoogte van de verdiepingsvloer een cordonlijst. De verdiepingen hebben telkens in het midden een erker of balkon met aan weerszijden een venster met schuifkozijn. De dakranden zijn afwisselend voorzien van kantelen, goten op consoles of kroonlijsten. Tussen nrs. 12 en 14 en tussen nrs. 30 en 32 bevindt zich, in een iets teruggemetselde travee, een poortdoorgang met geornamenteerd ijzeren hek.

De eenvoudige en vaak gewijzigde achtergevels bevatten meerruits vensters, dubbele tuindeuren, glas-in-lood in de bovenlichten en op de verdieping twee vensters met schuifkozijnen.

In het interieur hebben de meeste woningen nog de oorspronkelijke tweebeukige indeling, met kamers-en-suite met glazen schuifdeuren en diverse originele onderdelen zoals marmeren schouwen, stucplafonds met rozetten en paneeldeuren met profielomlijstingen en bewerkt hang- en sluitwerk. In de hal een marmeren vloer en een gedecoreerd stucplafond, in de gang betegelde vloeren en een fonteintje. Het trappenhuis heeft een lichtkap, een bewerkte, houten trappaal en ijzeren spijlen. De oorspronkelijke kelders bevatten troggewelven en plavuizen.

Waardering

De vroeg twintigste-eeuwse woonhuizenreeks is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische, de stedenbouwkundige en de architectuurhistorische waarde.

- De reeks is van cultuurhistorisch belang als een representatief voorbeeld van een vroeg twintigste-eeuwse reeks middenstandswoningen en als een bijzonder onderdeel van een geplande, vroeg twintigste-eeuwse stadsuitbreiding.

- De reeks is van architectuurhistorisch belang vanwege de kwaliteiten van het ontwerp, vanwege de detaillering en de materiaaltoepassing, en vanwege de samenhang tussen in- en exterieur.

- De woningen hebben stedenbouwkundige waarde als een bijzonder en als een samenhangend geheel ontworpen onderdeel van de negentiende-eeuwse en vroeg twintigste-eeuwse stadsuitbreidingen van Dordrecht.

- De woningen zijn tevens van belang vanwege de herkenbaarheid en de grote mate van gaafheid van het exterieur en delen van het interieur.