Inleiding

Een in de negentiende-eeuwse schil van Dordrecht gesitueerd, vrijstaand WOONHUIS van het type villa, met TOEGANGSHEK. De villa is in 1908-1909 gebouwd in opdracht van de wijnkoper C. van Oldenborgh. De ontwerper van de villa is architect Eduard Cuypers, die voor het zeer rijk uitgevoerde interieur van het pand bijzondere en kostbare materialen gebruikte, waaronder door H.Veldhuis ontworpen gebrandschilderd glas-in-lood uit het Delftse atelier 't Prinsenhof. De villa is gebouwd in een voor de bouwtijd karakteristieke, traditionalistische Overgangsstijl met invloeden van de negentiende-eeuwse en klassieke bouwkunst. De villa is sinds 1964 in gebruik als bankgebouw van de Generale Bank.

Omschrijving

Vanuit een in hoofdlijnen rechthoekige plattegrond, in schone baksteen opgetrokken woonhuis met souterrain en twee bouwlagen onder een samengestelde, met leien in Maasdekking gedekt schilddak met octogonale, gemetselde schoorstenen. De boven een sokkel van Pouillenay zandsteen (polynée) staande gevels worden verlevendigd en geaccentueerd door details van zandsteen in de dorpels, lateien, aanzetstukken, deklijsten en diverse andere constructieve en decoratieve onderdelen. De gevelopeningen zijn over het algemeen rechtgesloten en staan onder rollagen en lateien. De bovenramen en de bovenlichten zijn voorzien van een roedenverdeling.

De voorgevel (noord) wordt gedomineerd door de hoog opgaande ingangsrisaliet met in- en uitzwenkende geveltop, die staat voor een met leien (Maasdekking) gedekte dwarskap met ankerbevestiging. De symmetrische risalietgevel bevat een grotendeels uit zandsteen vervaardigde entreepartij met een nieuwe deur tussen boven- en zijlichten, waarvan de bovenlichten achter decoratieve hekwerken van smeedijzer staan. De risalerende entreepartij staat op een hardstenen basis. De deur staat onder een entablement en een gebogen fronton met oeil-de-boeuf. Aan weerszijden van de entreepartij bevindt zich een tweelicht met zandstenen deelzuiltje. De verdieping bevat een samengestelde, onder latei staande vensterpartij met een groot middenraam en twee kleinere zijramen, die van elkaar worden gescheiden door gebeeldhouwde deelzuiltjes. Aan weerszijden hiervan staat een gebogen erker met een zandstenen voet, gebogen ramen met roedenverdeling in het bovenraam en een eveneens gebogen zandstenen kroon. De geveltop bevat een klein venster met roedenverdeling, een oeil-de-boeuf met brede zandstenen lijst en smeedijzeren sierankers in een uitgemetselde omlijsting. De geveltop wordt bekroond door een halfronde tuit. Het geveldeel rechts van de middentravee bevat een souterrainvenster, waarboven een venster. Hierboven staat een grotendeels zandstenen balkonbalustrade. Op het balkon komt een in het terugliggende geveldeel staande deur met bovenlicht uit. De gevel staat onder een geprofileerde, op gesneden klampen rustende gootlijst. Geheel rechts een getoogd deurtje in de kopgevel van een ommuurde gang die zich langs de rechter zijgevel bevindt en naar de dienstingang voert. De gevelpartij links van de risaliet bevat zowel op de bel-etage als op de verdieping een venster. De linker gevelhoek is afgerond en bevat twee vensters met gebogen ramen. Uit het dakschild hierboven steekt een dakkapel met openslaande ramen onder een geprofileerde, gewelde dakrand. Tegen de gevelronding staat een met de rechte muurdelen van de voor- en zijgevel verbonden, rechthoekig muurtje met smeedijzeren hekwerken tussen gemetselde hekstijlen.

Ook de linker zijgevel (oost) wordt gedomineerd door een hoger opgaande travee met in- en uitzwenkende geveltop voor een met leien (Maasdekking) gedekte dwarskap met ankerbevestiging. Op de bel-etage staat een op een zandstenen voet staande erker met samengesteld venster, waarvan het middelste bovenraam is gewelfd. Het dakje is bekleed met koperen platen. Het rechter deel van deze zijgevel bevat drie vensters als die in de voorgevel links van de risaliet en een kleiner venster. De naar voren doorgetrokken gootlijst is als die rechts van de voorgevelrisaliet. Uit het dakschild boven het rechter deel van de zijgevel steekt een dakkapel als die aan de voorzijde. Het samengestelde verdiepingsvenster en de in- en uitzwenkende geveltop hierboven zijn vergelijkbaar met de risaliet van de voorgevel. Het lagere linker geveldeel bevat twee vensters en staat onder een ver uitkragende, op gesneden klampen liggende dakrand met geprofileerde gootlijst.

De achtergevel (zuid) wordt ook gedomineerd door een hoger opgaand, symmetrisch middenrisaliet met in- en uitzwenkende topgevel voor een met leien (Maasdekking) gedekte dwarskap en ankerbevestiging. De bel-etage is te bereiken via een gemetselde trap en een over de gehele breedte van de gevel staand terras met ijzeren hekwerken tussen gemetselde hekstijlen met bolbekroning. Geheel links loopt het terras met een helling door naar de tuin. Het bredere, betegelde en gebogen midden van het terras rust op zandstenen zuilen voor een open ruimte onder het terras. Op het terras komt een tussen een boven- en zijlichten staande deur van de voormalige eetkamer uit. De deur staat onder een zandstenen bekroning en wordt geflankeerd door een venster. De verdieping bevat drie vensters en staat onder een geveltop die vergelijkbaar is met die van de noord- en de zuidgevel. Het oeil-de-boeuf is hier voorzien van een ijzeren kap. De rechter gevelpartij heeft drie venstertjes voor het souterrain, een groot samengesteld venster met gemetselde penanten op de bel-etage en een vergelijkbaar, maar iets minder hoog venster op de verdieping. De gevelpartij links van de middenrisaliet heeft een brede getoogde gevelopening in het souterrain en bevat op de verdieping een deur met zijraam. De bovenlichten van deze samengestelde gevelopening staan tussen de gemetselde consoles van het balkon op de verdieping. Het balkon heeft een smeedijzeren balkonhek en er komt een tussen boven- en zijlichten en gemetselde pilasters staande deur op uit. Aan weerszijden hiervan staat een blind venster. De gevelpartijen aan weerszijden van de risaliet staan onder een ver uitkragende, op gesneden klampen liggende dakrand met geprofileerde gootlijst. Uit beide dakschilden erboven steekt een dakkapel als de al eerder genoemde.

De rechter zijgevel (west) heeft een risalerende rechter gevelpartij met een venster op de bel-etage. Tussen voornoemde en de terugliggende linker gevelpartij staat een torenachtige, halfronde uitbouw met gebogen, tussen gemetselde penanten staande vensters boven een vierkante basis. In de noordzijde van deze basis staat de rondboogdeur van de dienstingang. De linker gevelpartij bevat een laag in de gevel staand ovaal venster en een hoog in gevel geplaatst venster. De gevelrand is verlevendigd met uitmetselingen en staat onder een op gesneden klossen rustende, geprofileerde daklijst. Uit het dakschild hierboven steekt een dakkapel.

Het interieur is voor een belangrijk deel in de oorspronkelijke staat bewaard gebleven. Opvallend is het veelvuldig gebruik van (gebrandschilderd) glas-in-lood, dat variëert van glazen met eigentijdse geometrische versieringen tot naturalistische taferelen en rococo motieven en florale decoraties. Voor enkele stucplafonds zijn ook op de rococo geïnspireerde decoratiemotieven gebruikt. De ramen en deuren zijn voor het merendeel gevat in geprofileerde kozijnen.

Achter de voordeur ligt de vestibule, waarvan de lambrizeringen van trap en wanden zijn bekleed met groen marmer (Sipolin de Siberie). De wanden erboven en de gewelfvormige plafonds zijn uitgevoerd in stuccoline met lineaire versieringen. Enkele stootborden van de in gepolijste zwarte natuursteen (marmer) en groen marmer uitgevoerde trap zijn voorzien van koperen roosters voor de toevoer van warme lucht uit radiatoren onder de trap. De trap heeft een smeedijzeren balustrade met een leuning van geel koper. De vloer is bedekt met gepolijste zwarte natuursteen en een mozaïek, waar lijndecoraties in zijn gelegd. In de vestibulehoek rechts naast de trap een in gepolijste zwarte natuursteen uitgevoerd waterbassin met een bronzen waterspuwer in de vorm van een nijlpaardenkop. In de wand erboven een glas-in-loodvenster. De hier loodrecht opstaande wanden bevatten eveneens glas-in-loodramen. Daarbij hoort ook die van de oorspronkelijk in het pand aanwezige liftschacht. De vestibule heeft tevens een uit versierd glas-in-lood vervaardigde lichtkoepel.

De trap voert naar de deur die toegang geeft tot de hal met vide. De vloer bedekt met marmer, de halwanden voorzien van paneellambrizeringen van gerookt eikenhout. De bel-etage heeft niet meer de oorspronkelijke ruimteindeling. In de hal en omliggende vertrekken diverse paneeldeuren tussen boven- en zijlichten met roedenverdeling en gebrandschilderd glas-in-lood met medaillons, en houten radiatorkasten voor de verwarmingsradiatoren. Een schouw met een marmeren schouwmantel en een grotendeels houten boezem met spiegel. Het balkenplafond is tussen de balken tevens voorzien van stuccoline plafonds met lijnversieringen, die ook een aantal wanden verlevendigen. Van de verdwenen schuifdeuren tussen de hal en de daarachter liggende voormalige eetkamer zijn de bovenlichten met gebrandschilderd glas-in-lood bewaard gebleven. De ruimte met de gebogen hoek is de voormalige salon.

De trap naar de verdieping met volledig gelambrizeerde trapopgang bestaat uit twee houten steektrappen met tussenbordes. De trapbalustrade is samengesteld uit een getordeerde trappaal, spijlen tussen eveneens getordeerde balusters en een hierboven liggende geprofileerde handlijst. Rondom de vide vergelijkbare houten balustrades, aan één zijde onderbroken door de penanten van scheibogen. Boven de vide een lichtkoepel met stalen roeden en glas-in-lood binnen een zware, geprofileerde omlijsting van stucwerk. De koepel bevindt zich in een hoge, van de zolderruimte afgescheiden, ruimte met ramen met roedenverdeling en een glazen overkapping in de vorm van een zadeldak. De vertrekken rondom de vide zijn grotendeels gemoderniseerd en voorzien van verlaagde plafonds, maar hebben nog wel oorspronkelijke glas-in-loodramen. Zo is de voormalige herenkamer aan de ronde hoek voorzien van gebrandschilderde voorstellingen met de vier jaargetijden in de bovenramen. Dit vertrek heeft ook een ingebouwde kast. In de kelder met de oorspronkelijke tegelvloer bevinden zich onder meer een stookhok met gewelfd plafond en de wijnkelder met oorspronkelijke plavuizenvloer en flessenschappen van gepleisterde baksteen. Tot de overige bijzondere interieuronderdelen behoren verder nog een Lipskluis achter in elkaar schuivende paneeldeuren, een originele toiletruimte met tegellambrizering, een grotendeels met glas-in-lood ingevulde wand en bijbehorende betegelde ruimte met wastafel, en de trap in de halfronde traptoren. Ook elders in het pand zijn nog tegellambrizeringen aanwezig.

De achterzijde van het huis en de tuin zijn linksom te bereiken via een met het huis verbonden toegangshek. Deze is samengesteld uit vier hekpijlers van zand- en baksteen met daartussen smeedijzeren hekken. De openslaande hekken staan centraal, de vaste hekwerken aan weerszijden staan boven gemetselde muurtjes met zandstenen dekstenen.

Waardering

De villa, met bijbehorend toegangshek, is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische, de stedenbouwkundige en de architectuurhistorische waarde.

- De villa is van cultuurhistorisch belang als een bijzonder voorbeeld van representatieve woonhuisarchitectuur voor de welgestelden.

- De villa heeft stedenbouwkundige en ensemblewaarde vanwege de situering en als een bijzonder onderdeel van een negentiende-eeuwse stadsuitbreiding die van groot belang is geweest voor de ontwikkelingsgeschiedenis van de stad.

- De villa heeft architectuurhistorische waarde als een goed voorbeeld van een bijzondere bouwstijl die karakteristiek is voor de bouwtijd, vanwege de bijzondere detaillering en materiaalgebruik, vanwege de samenhang tussen het exterieur en delen van het interieur en als een interessant werk uit het oeuvre van de befaamde architect Ed. Cuypers.

- De villa is tevens van belang vanwege de herkenbaarheid en de gaafheid van het exterieur en delen van het interieur.