Inleiding.

Twee in de wijk Het Zand aan het Julianaplein en Colvenierstraat gelegen voormalige HERENHUIZEN met binnenplaats. Het betreft een hoekpand dat twee woningen bevat, met aansluitende bebouwing aan de linker en rechter gevel. Het vormt tezamen met de woningen aan het Julianaplein 3 en de Colvenierstraat 4 en 6 één bouwkundig geheel. Deze woningen vallen buiten de bescherming. De wijk Het Zand is vanaf circa 1890 aangelegd in een gebied tussen de oude binnenstad en het spoor en ontleent zijn naam aan de noodzakelijke ophoging van het terrein dat voor militaire inundaties was afgegraven. De woningen werden gerealiseerd door particulier initiatief en voornamelijk betrokken door welgestelde Bosschenaren. Vanaf de Stationsweg, de primaire hoofdas van Het Zand, neemt de rijkdom in ornamentiek van de bebouwing in noordelijke en zuidelijke richting af, hetgeen correspondeert met de oorspronkelijke grondprijzen en de sociale status van de voormalige eigenaren en bewoners.

De voormalige herenhuizen werden in 1909 ontworpen door architect A. van Liempt. Van Liempt ontwierp in diverse stijlen. De hier gehanteerde stijl vertoont elementen van de Neo-Renaissance.

Bij de scheiding in twee afzonderlijke wooneenheden is Colvenierstraat 2 inwendig licht gewijzigd en gemoderniseerd. Julianaplein 1 was anno 1999 als kantoor in gebruik.

Omschrijving.

Het hoekpand bestaande uit twee herenhuizen beslaat een nagenoeg L-vormige plattegrond en telt gedeeltelijk twee en gedeeltelijk drie bouwlagen onder een plat, met ruberoïd en grind gedekt dak. De woningen hebben kelderruimten. De afgeschuinde hoek wordt bekroond met een vierkant torentje onder een met leien in Maasdekking gedekt bol gebogen tentdak met in ieder dakschild een kapelletje en op de top een piron. Dakvoet toren en dakranden hoofdvolume (deels) afgezet met een overstekende goot op klossen.

De straatgevels van het met felrode verblendsteen in kruisverband gemetselde pand worden geleed en verlevendigd door het gebruik van gele verblendsteen voor speklagen, aanzet- en sluitstenen en siermetselwerk; roodbruine baksteen voor het trasraam; hardsteen voor (lek-)dorpels, afdeklagen, balkonplaat en -consoles en de plint; zandsteen voor aanzet- en sluitstenen en omlijstingen in de entrees; lichte kalksteen voor de brievenbussen en smeedijzer voor het balkonhek. Gevelopeningen onder segmentbogen met kruisvormige en enkelvoudige schuifvensters (en enkele stolpvensters) voorzien van bovenlichten waarin veelal glas-in-lood en met dubbele, beglaasde en betraliede paneeldeuren voorzien van bovenlichten waarin kleine (gebogen) roedenverdeling en kathedraalglas.

De gevel aan het Julianaplein telt drie traveeën en een afgeschuinde hoek. De brede rechter travee risaleert en wordt bekroond met een borstwering en klimmende kantelen. De gevel aan de Colvenierstraat telt vier traveeën in het drielaagse deel plus drie traveeën in het tweelaagse deel. De smalle linker twee traveeën risaleren en worden bekroond zoals voornoemd aan de Oranje Nassaulaan. Ook de rechter drie traveeën risaleren. Op de verdieping van de afgeschuinde hoek een balkon op consoles met uitbuikend balustradehek. De achtergevels zijn deels gedetailleerd als voornoemd en deels eenvoudig gecementeerd. Aan de achterzijde twee boven elkaar gelegen serre-uitbouwen (begane grond en verdieping) onder plat, met glas-in-lood in de bovenlichten. Deur naar de binnenplaats met sierlijk gebogen kleine roeden, schuifvensters in rechtgesloten kozijnen. De opzet van de plattegronden is herkenbaar bewaard gebleven. Achter de entree aan de Colvenierstraat 2 leidt een trap naar het voorheen ongedeelde herenhuis op de tweede en derde bouwlaag. Iedere bouwlaag met om een centraal gelegen gang gegroepeerde vertrekken, waaronder kamer-en-suite met uitgebouwde serre of gescheiden voor- en achterkamer, slaapkamers en gewijzigd keukenblok met privaat. Het herenhuis met de entree aan Julianaplein 1 strekt zich uit over de eerste en tweede bouwlaag. Ter linkerzijde de voormalige kamer-en-suite met uitgebouwde serre en ter rechterzijde enkele vertrekken waaronder de vroegere keuken en de trap naar de verdieping. Van de interieurs zijn o.a. van belang: (Colvenierstraat 2 en 2A:) hal met zwartomrande terrazzovloer waarin gekleurde mozaïekpatronen; trappenhuis met decoratief gesneden trapbalusters; diverse vertrekken met paneeldeuren en geprofileerd lijstwerk, schuifdeuren met panelen, zwartmarmeren schouwen en muurkasten; (Julianaplein 1:) kelder met rode plavuizen, keuken met terrazzovloer, schouw(-balk) en wandtegels; gang met stuclijsten en toog; privaat en portaaltje met terrazzovloer, fonteintje en wandtegels; diverse vertrekken met paneeldeuren, geprofileerde deurlijsten, marmeren dorpels, beglaasde muurkasten met kleine roedenverdeling, enkele marmeren schouwen en een glas-in-lood bovenlicht.

Waardering.

Het hoekpand met de twee voormalige herenhuizen is van algemeen belang. Het object bezit cultuurhistorische waarden als voorbeeld van woningen voor de meer welgestelde inwoners. De sociale status is nauw verbonden met de situering in stedenbouwkundige context. Verder omdat het object als onderdeel van de eerste stadsuitbreiding buiten de wallen een belangrijke fase vertegenwoordigt in de stedenbouwkundige ontwikkeling van Den Bosch. Het object heeft architectuurhistorische waarden vanwege het belang van de gehanteerde stijlvorm voor het oeuvre van architect Van Liempt. Daarnaast vanwege de esthetische kwaliteiten van het architectonisch ontwerp en de verzorgde detaillering van de gevels en hoekoplossing. Het object heeft ensemblewaarden als onderdeel van een door Van Liempt als één geheel ontworpen huizenblok, verder bestaande uit Julianaplein 2 en Colvenierstraat 4 en 6. Daarnaast als onderdeel van de historische blokverkaveling langs een van de hoofdwegen van de wijk Het Zand. Er bestaat een stilistische en architectonische relatie met belendende bebouwing, onder andere gelegen in de juxtapositie van de afgeschuinde hoek. Het object is van belang wegens de gaafheid van de hoofdvorm en diverse elementen uit het interieur en draagt bij tot de visuele en structurele gaafheid van de wijk Het Zand.