Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), MUUR MET TOEGANGSPOORT (3), KOETSHUIS (4), TUINMUUR (5), TUINSIERADEN (6), RUÏNE (7) Op het eiland Voorne, binnen de bebouwde kom van Heenvliet ligt de historische buitenplaats Huis te Heenvliet gevormd door een ruïne van een dertiende-eeuwse donjon of woontoren en een later gebouwd herenhuis. Het huis vormt aan de westzijde de monumentale afsluiting van het marktplein tesamen met de toegangspoort en koetshuis. In de dertiende eeuw kwam de ambachts- en hoge heerlijkheid Heenvliet in bezit van de Heren van Heenvliet, die rond 1250 een sterk verdedigingswerk lieten bouwen. Deze donjon vormde de hoofdburcht van het eiland Voorne met rondom nog vier versterkte huizen, waaronder Wyelestein. In 1436 vererfde de burcht in de familie van Cryningen die vermoedelijk in de tweede kwart van de zestiende eeuw het nabijgelegen Wyelestein heeft verbeterd, verfraaid en het geschikt voor bewoning gemaakt (huidige ambachtsherenhuis). Aan het einde van de zestiende eeuw, na verwoesting van de donjon in 1572 door de Watergeuzen, werd het ambachtsherenhuis de residentie van de Heren van Heenvliet. Alleen de kelders van de ruïne werden nog als gevangenis gebruikt. De ruïne is verschillende malen afgebeeld onder andere door Roeland Roghman in het midden van de zeventiende eeuw. Johan van den Kerckhoven Polyander, gunsteling van Prins Frederik Hendrik, kocht in 1627 het goed en liet het ambachtsherenhuis tot zijn huidige vorm en omvang opbouwen in renaissancestijl van grote allure met een bijbehorende tuinaanleg. Het Kaartboek van Heenvliet uit 1693, opgetekend door de landmeter Van Dijk, geeft het huis weer en ook de tuinen met direct achter het huis een rechthoekige siertuin verder moestuinen en boomgaarden, een eendenkooi en de omgrachte ruïne. In 1737 kwam het huis door koop in bezit van de Amsterdammer Jean Louis van Alderwaerdt onder wiens beheer zowel het exterieur (witgepleisterd, lijstgevel, schuifvensters) als het interieur werden gemoderniseerd. Sinds 1808 tot op heden is de familie Lamaison, thans Lamaison van de Berg, de eigenaar. Tussen 1962-1968 is een grote restauratie onder leiding van M.C.A Meischke uitgevoerd.

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven.

Waardering

De HISTORISCHE BUITENPLAATS HUIS TE HEENVLIET is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- vanwege de ouderdom;

- vanwege de bouwgeschiedenis;

- vanwege de ruïne als voorbeeld van een van de weinige wereldlijke bouwwerken uit de 13de eeuw;

- vanwege de markante ligging van het complex in de kern van het dorp Heenvliet;

- vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.