Omschrijving van het complex

Complex `HET LUNTERSCHE BUURTBOSCH' bestaande uit een UITZICHTTOREN (1913/1968) `De Koepel' (1), een WATERPOMP (1913/1955) (2), een GEDENKBOOM met HEK en BANKEN (1914) (3)en een BOSAANLEG (1892) (4). Het complex is gesitueerd aan de oostzijde, buiten de bebouwde kom van Lunteren in de gemeente Ede. De boswachterswoning komt niet in aanmerking voor rijksbescherming.

De eerste aanplant van het `Luntersche Buurtbosch' vond plaats in 1892 in opdracht, en naar ontwerp, van de heer J.H.Th.W. VAN DEN HAM (1822-1912). De aanleg van het 130 ha grote bos is uitgevoerd door (boeren)arbeiders uit de nabije omgeving, die in de wintermaanden (van november tot mei) zonder werk zaten. Naast werkverschaffing wilde de heer Van den Ham tevens aantonen dat ontginning mogelijk was van de waardeloos geachte heidegrond. Na de dood van Van den Ham in 1912 werd, in navolging van zijn testament, het bos en de toren in de Stichting `Het Luntersche Buurtbosch' ondergebracht. Omdat het uitzicht vanaf de 34 meter hoge Galgenberg in de loop der jaren verloren was gegaan door het groeiende bos gaf de heer Wilbrink in 1913 namens de Stichting de opdracht aan kunstenaar/graficus W.O.J. NIEUWENKAMP (1874-1950) een nieuwe UITZICHTTOREN te ontwerpen ter nagedachtenis aan de heer Van de Ham. Ten tijde van de bouw van de toren werd tevens een nortonput geslagen en van een pompomhulling voorzien. In het metselwerk van de WATERPOMP werd in 1955 een gedenksteen aangebracht ter nagedachtenis aan Jacob Groeneveld. Jacob Groeneveld is jarenlang dienaar en koetsier van notaris Van den Ham geweest. Vervolgens was hij van 1945 tot 1955 bestuurder van de Stichting `Het Luntersche Buurtbosch'. Enkele meters ten westen van de uitzichttoren is in 1914 de GEDENKBOOM geplant met daaromheen een smeedijzeren HEK met BANKEN ter nagedachtenis aan de heer Van den Ham. De Amerikaanse eik is oorspronkelijk, ten tijde van de aanleg van het bos, door de heer Van den Ham geschonken aan notaris R. Dinger. Vanuit de tuin van de heer R. Dinger is deze verplaatst naar het begin van een hoofdader van het Luntersche Buurtbosch, de Van den Hamlaan tegenover de Hillegondalaan. Het smeedijzeren HEK met BANKEN is ontworpen door ir. J.W. DINGER en vervaardigd door de plaatselijke smid KOOPS. De tweelaagse, gemetselde octogonale uitzichttoren werd te laag om het bladvormig patroon van de aanleg te kunnen overzien, waardoor in 1968 werd besloten de bestaande toren op identieke wijze met twee bouwlagen te verhogen naar ontwerp van ir. J.W. DINGER.

Het plan voor de aanleg was `een plantsoen [te creëren] als een wijd uitrankende tak met bladeren, als een Oosters ornament'. De bladeren werden ingevuld met grove den met aan de randen en in de ruimten tussen de bladerpatronen loofhoutsingels. De gemetselde octogonale uitzichttoren op de top van de Galgenberg bestaat momenteel uit vier bouwlagen afgesloten door een houten omgang afgesloten door een helmdak met piron. Tijdens de verhoging van de toren in 1968 zijn gemetselde steunberen aangebracht ter versteviging van de voet. In de vier gevels bevindt zich in iedere bouwlaag een kruisvenster met op de begane grond een rondboogportaal. Naast de toren bevindt zich een waterpomp met vierkante plattegrond bestaande uit twee geledingen met een inlegsteen ter nagedachtenis aan Jacob Groeneveld (1955). De Amerikaanse eik wordt omringd door een groen geschilderd smeedijzeren hekwerk met daarin aangebracht in geel geschilderde letters `DE BURGERIJ/ VAN/ LUNTEREN/ AAN DEN/ STICHTER VAN/ HET/ BUURTBOSCH' en `ANNO 1914'. Verbonden aan het hek bevinden zich vier banken.

Waardering van het complex

Complex `HET LUNTERSCHE BUURTBOSCH' bestaande uit UITZICHTTOREN (1913/1968) `De Koepel', een WATERPOMP, een GEDENKBOOM met BANK en HEK (1914) en een BOSAANLEG (1892)

- Van architectuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een bijzondere bladvormige aanleg met gave samenhangende onderdelen als een uitzichttoren van de kunstenaar W.O.J. NIEUWENKAMP en ir. J.W. DINGER en een gedenkboom met smeedwerk naar ontwerp van ir. J.W. DINGER vervaardigd door de smids KOOPS.

- Van stedenbouwkundige waarde vanwege de ligging van de onderdelen ten opzichte van elkaar, die onderdeel uitmaken van het Luntersche Buurtbosch gesitueerd in het buitengebied van Lunteren op de Veluwe.

- Van cultuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een werkgelegenheids- en prestigeproject opgestart door de heer Van den Ham met typologische interessante objecten ter nagedachtenis aan de betrokkenen personen als een uitzichttoren, gedenkboom en een waterpomp. Als `recreatiepark' van belang voor de ontwikkeling van Lunteren als vakantie- en herstellingsoord.